بررسی احداث سدکرخه برریخت شناسی پایین دست سدکرخه
نسخه کامل Research منتشر نشده است و در دسترس نیست.
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
Abstract:
امروزه برای برنامه ریزی منابع آب و مکان یابی محلهای کشت و زرع، شهری و صنعتی نزدیک به رودخانه ها، نیاز به تعیین حریم رودخانه می باشد که برای این امر شناخت خصوصیات ریخت شناسی رودخانه، تغییر مسیر رودخانه، تغییرات عرض و شیب و شکل و کف رودخانه ضروری است. پاره ایی از عوامل باعث تشدید تغییرات رودخانه ها می شوند که در ایران یکی از مهمترین این عوامل احداث سدها می باشد.
در این تحقیق تغییرات ریخت شناسی رودخانه کرخه در پایین دست سد کرخه مورد بررسی قرار می گیرد و بازه مورد مطالعه از ایستگاه هیدرومتری پای پل تا حمیدیه می باشد. برای شناخت این تغییرات باید به مطالعات هیدرولیکی، هیدرولوژیکی، رسوب و مورفولوژیکی رودخانه در محدوده طرح پرداخت. بر اساس نتایج این تحقیق مشاهده می شود که احداث سد کرخه باعث کاهش شدید دبی پیک سیلابهایی با دوره بازگشت کمتر از 50 سال در پایین دست خود شده است به گونه ایی که امکان سرریز شدن جریان از رودخانه به سیلاب دشت به شدت کاهش یافته است و مساحت سیلابدشت برای این سیلابها بیش از 80 درصد کاهش یافته است. همچنین دبی رسوبات معلق نیز برای اینگونه سیلابها بیش از 90 درصد کاهش یافته است. در استخراج این نتایج از نرم افزار MIKE-11 استفاده شده است. برای روندیابی جریان و تعیین دبی رسوبات معلق در قبل و بعد از احداث سد از مقاطع رودخانه کرخه مربوط به این دو بازه زمانی استفاده شده است. همچنین با بررسی تغییرات کف رودخانه بعد از احداث سد مشخص شد که در محدوده پای پل تا عبداخان فرسایش شدیدی در سالهای ابتدایی احداث سد رخ داده است و در فاصله بین عبدالخان تا حمیدیه در این سالها رسوبگذاری زیادی رخ داده است. البته تغییرات کف رودخانه در چند سال اخیر به شدت کاهش یافته است که این امر بیانگر پایدار شدن رودخانه است.
برای بررسی تغییر شکل مقاطع رودخانه از نرم افزار Fluvial-12 استفاده شد و مشاهده گردید که در فاصله پای پل تا عبدالخان تغییر شکل مقاطع ارتباطی با دبی ندارد ولی در فاصله عبدالخان تا حمیدیه تغییرات زیادی به علت تغییر دبی می تواند رخ دهد ولی به طور کلی قسمتهای اندکی از هر مقطع در اثر سیلاب دچار تغییر می شود. این موضوع بیانگر ثبات نسبی مقاطع خصوصاً در قسمتهای بالادست است.برای بررسی پایداری پلان رودخانه به وسیله تصاویر ماهواره ایی مشاهده شد که در نزدیکی پای پل مقاطع زیادی جابه جا شده اند و در نزدیکی حمیدیه نقاط اندکی جابه جا شده اند ولی میزان جابه جایی آنها زیاد است زیرا در این قسمت دیواره های رودخانه از ذرات ریزی تشکیل شده است. نتایج روش طبقه بندی Rosgen در سالهای 1383 و 1393 نیز موید این مطلب است که در قسمتهای بالادست نزدیک به پای پل بازه های ناپایدار افزایش یافته اند و نوع رودخانه F در این قسمت افزایش یافته است. همچنین تصاویر ماهواره ایی در این دو سال نیز نشان می دهند که در این قسمت خمها دارای ضریب سینوسیته پایینی می باشند. همچنین رابطه Shulits و بررسی پایداری شیب رودخانه نیز نشان می دهد که این قسمت از رودخانه هنوز به پایداری نرسیده است.
پیش گفتار Research
پیوند مستقیم رودخانه ها با مسائل اجتماعی، اقتصادی و معیشتی جوامع، عامل اصلی حساسیت نگاه بشری به تغییرات رودخانه هاست که معمولا جابجایی ها اثرهای نامطلوبی را در عوامل فوق ایجاد می کند. به همین جهت ریخت شناسی (Morphology) یا علم رفتارشناسی رودخانه در پی شناخت قوانین حاکم بر تغییرات و علل و عوامل آن و همچنین پیش بینی رفتار رودخانه هاست. رفتار رودخانه از دو دسته عوامل طبیعی و عوامل انسانی تاثیر می پذیرد. عوامل طبیعی مانند وقوع سیل، فرسایش خاک، لغزش زمین و عوامل انسانی مانند ساخت و ساز تاسیسات، تغییر کاربری اراضی و برداشت شن و ماسه از بستر، نقش اساسی در رفتار و تشدید تغییرات رودخانه دارد. از مهمترین عوامل انسانی می توان به احداث سدها اشاره نمود. اگرچه سدها منافع اجتماعی – اقتصادی قابل ملاحظه ای را برای بشر به همراه داشته است، ولی ارزیابی های اکولوژیکی و ژئومورفولوژیکی نشان می دهد که به دلیل عدم توجه به مسائل محیطی و تغییرات ژئومورفولوژیکی و پیامدهای منتج از احداث سد، خسارات گزافی را بشر امروز متحمل شده است. سدها تاثیرات مهمی بر هیدرولوژی رودخانه ها، شرایط اقلیمی و هواشناسی حوضه آبریز، وضعیت لرزه خیزی منطقه احداث سد و شرایط زیست محیطی پایین دست و بالادست سد دارند. به عنوان مثال احداث سد موجب تغییرات قابل توجهی در زمان، بزرگی و فراوانی جریان و دبی آب و رسوب رودخانه شده و مجموع این عوامل موجب تغییر در عناصر مورفولوژیکی و ژئومورفولوژیکی رودخانه ها می شوند. پس از احداث سد، رژیم جریان و شیب رودخانه تغییر یافته سیستم فرسایش و ته نشینی رسوبات در آن دگرگون می شود.
از مطالعات انجام شده در زمینه مورفولوژی رودخانه می توان به مطالعات Yang et al. (1988) و(2013) Ashmore و (2012) Legleiter و Saleh et al. (2013) و et al. (2013) Delhomme و Li et al. (2008) و Shimizu et al. (1990) اشاره نمود.
در این تحقیق به بررسی تغییرات مساحت سیلاب دشت، شرایط هیدرولیکی و دبی رسوبات معلق رودخانه کرخه در حدفاصل پای پل و حمیدیه (پایین دست سد دز) با استفاده از نرم افزار MIKE-11 پرداخته می شود. برای بررسی تغییرات مقاطع رودخانه از نرم افزار Fluvial-12 استفاده شد و برای بررسی پایداری رودخانه در پلان از روش طبقه بندی Rosgen استفاده شد و جابه جایی عرضی مقاطع و تغییرات خصوصیات مورفولوژیکی رودخانه بین سالهای 1383 و 1393 به وسیله تصاویر ماهواره ایی تعیین شد. همچنین پایداری شیب رودخانه بین این سالها به وسیله رابطه Shulits بررسی شد.
فهرست مطالب Research
مراجع و منابع این Research: