کارست و سدهای کارستیک ایران
شناسه ملی مقاله: R-1047576
منتشر شده در سازمان آب و برق خوزستان در سال 1390
مصطفی نکوئیان فر
حمید رضا ماجدی
آرش ندری
این واژه برای اولین بار برای توصیف چشم انداز صخره ای خشک در شمال غرب یوگسلاوی استفاده شد. محققین و دانشمندان مختلف در مورد ریشه واژه کارست و ارتباط ان با زبان های مختلف نظرات متفاوتی را ارایه داده اند. در یافتن منشا کلمه کارست می توان گفت که این کلمه از Karra به معنی سنگ ناشی می شود. این واژه از نام جغرافیایی ناحیه شمال غرب یوگسلاوی، نزدیک مرز ایتالیا گرفته شده است. ساکنان این ناحیه از بیش از 700 سال قبل کلمه اسلاو (Karst) و کلمه ایتالیایی (Careso) را به کار می بردند که هر دو واژه ریشه هند و اروپایی از کلمه Kar به معنی سنگ دارد. کلمه Kras نیز از کلمه Kars منشا می گیرد که در نهایت با المانی شدن این کلمات واژه Karst شکل گرفته است که امروزه به عنوان یک واژه بین المللی پذیرفته شده است (Milanovic,1981) .
کارست، تعاریف مختلفی دارد اما عمدتا به ان قسمت از فضاهای خالی اطلاق می شود که در سنگ های اهکی در نتیجه پدیده انحلال و یا درز شکاف دار شدن به وجود می ایند. این فضاها باعث می شوند سنگ ها بتوانند اب باران را در خود نگه دارند به طوری که در فرصت های مناسب بتوان از این اب استفاده کرد. ایران بعد از کشورهای امریکا، چین و ترکیه بالاترین درصد کارست را دارد به طوری که بیش از 11درصد سطح کشورمان را سازند های کارستی می پوشاند. از ان جا که این منابع کارستی اصولا در ارتفاعات وجود دارند و زندگی انسان در چنین مناطقی محدود بوده لذا تقریبا دور از الودگی های انسانی نیز هستند.
بشر سال ها قبل از سر و کار داشتن با واژه کارست، با کارست مخصوصا از طریق گسترش غارها اشنا بوده است. در زمان های ماقبل تاریخ، غارها محل زندگی بشر و ذخیره اب و حفاظت او بوده است. دوره پارینه سنگی (Paleolithic) تکامل بشر شامل نقاشی هایی بود که قدرت اعجاب اور بشر اولیه را در رسم تصاویر حیوانات و فعالیت های شکار انسان نشان می داد. بشر اولیه این غارها را به عنوان نواحی زندگی انتخاب کرد و پیش رفتن ان ها به عمق زمین وی را به منابع اب زیرزمینی هدایت نمود . این اولین تلاش بشر برای کشف و درک کارست و استفاده از این پدیده طبیعی برای بهبود شرایط زندگی و ایمنی اش بود.
در بخش دوم این نوشتار سعی شده است اطلاعات و مطالعات پراکنده کارست سدهای کارستیک کشور، پس از بررسی و تجزیه و تحلیل توسط نویسندگان ارایه و معرفی گردد. کلیه سدهای مورد بررسی در این نوشتار در مرحله بهره برداری می باشد و سدهای در دست مطالعه و ساخت را شامل نمی شود. از اهداف تهیه این مجموعه می توان اشاره که از تجارب ارایه شده در سایر پروژه های مشابه استفاده شود و همچنین علاقمندان با سهولت بیشتری به این اطلاعات و مطالعات دسترسی داشته باشند و بتوان در این زمینه مطالعات جدید را انجام داد.