تجدید نظر و تکمیل مبحث 19 قوانین و مقررات ساختمانى { صرفه جوئى در مصرف انرژی }

مسأله انرژی در کشور ما سال‌ها مورد توجه در خور نبوده و یارانه‌های آشکار و پنهان دولتی همواره مردم را از توجه واقعی به ارزش انرژی در اشکال مختلفش باز می‌داشته است. در سالهای اخیر، به دلایل گوناگون لزوم محاسبه میزان مصرف صرفه‌جوئی انرژی، بعنوان یک ضرورت قطعی و چاره‌ناپذیر، پدیدار گشته است. سرعت رشد مصرف داخلی انرژی به حدی است که با روند موجود توسعة منابع نفتی شاید با گذشت چند سال و اندی دیگر قادر به صادرات نفت نباشیم. بخش ساختمان در انرژی کشور بیش از یک سوم انرژی مصرفی کشور را به خود اختصاص داده، که به نظر می‌رسد ارزش آن به قیمت جهانی سالیانه بالغ بر 6 میلیارد دلار می‌گردد. به علت این مشکل فرهنگی که قدر انرژی کمتر دانسته شده است، اکثر قریب به اتفاق ساختمان‌های کشور فاقد ضوابط فنی شناخته شده برای جلوگیری از به هدر رفتن انرژی سرمایی یا گرمایی می‌باشد. تغییر وضع موجود به سوی وضع قابل قبول قطعاً تلاش هماهنگ عظیمی را از سوی مردم و مسئول بصورت پیوسته می‌طلبد. شاید سنگ بنای این تحول، تدوین مقررات و ضوابط فنی برای صرفه‌جوئی در مصرف انرژی در ساختمانها باشد. این مهم در سال 70 برای اولین بار در کشور با تدوین ضوابط فنی برای پوستة ساختمان (بنام مبحث 19 مقررات ملی ساختمان) آغاز شد. بااین‌حال، باید پذیرفت که بجز این مورد استثنا تا چند سال پیش از این، برای تبیین و ترویج فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان، واقعاً کار شایسته و بایسته‌ای صورت نگرفته بود. متعاقباً انتشار کتب مرجع در اواخر این دهه و به ویژه راهنمای مبحث 19 در سال 78 ، که به روشنی راهکارهای بکارگیری مقررات را متناسب با امکانات داخلی در اختیار مهندسان قرار می‌داد، از مهم‌ترین رخ‌دادها در این زمینه بوده است. در شرایط جدید کشور و بنابه امکانات جدید صنعتی بوجود آمده و نیز با توجه به نبود ضوابط لازم برای صرفه‌جوئی در مصرف انرژی تأسیسات مکانیکی و برقی ساختمان، پیشرفت جهانی دانش فنی و تجربه‌های مثبت (و البته محدود) داخلی لازم بود که مبحث 19 مقررات ملی ساختمان بازبینی شود. به علاوه، لزوم استفاده از بیان روشن و گویا و تا حد ممکن ساده به نحوی که مهندسان ساختمان، اعم از مهندسان معمار، عمران و مکانیک (که مسئول طراحی عایق‌کاری حرارتی ساختمان و سیستم‌های تأسیسات مکانیکی هستند) به راحتی و با پیگیری متن تکلیف خود را از نظر طراحی و اجرای مقررات صرفه‌جوئی انرژی بفهمند، از دیگر دلایل بازبینی اخیر بوده است. در ویرایش جدید که هم‌اکنون نزد شماست، علاوه بر تأکید بر امکانات موجود کشور در زمینة دانش فنی و مصالح در دسترس، اساس تصمیم‌گیری‌ها بر طبقه‌بندی ساختمان‌ها استوار است. لذا برای ساختمان‌های با کاربری پراهمیت از نظر مصرف انرژی که زیربنای زیادی دارند یا در مناطق اقلیمی حاد و یا در شهرهای بزرگ واقع شده‌اند مقررات مفصل‌تر و سختگیرانه‌تر البته با حفظ سادگی تدوین شده است. از طرف دیگر برای ساختمان‌های عادی و کوچک، امکان استفاده از راهکارهای مشخص بدون محاسبه و تفصیل خاصی فراهم شده است. در تدوین این مقررات سعی شده با مطالب ویرایش اول مبحث 19 در حد امکان و نیز با مطالب راهنمای مبحث 19 (چاپ سال 78) پیوستگی لازم برقرار باشد. دو بخش مهم اضافه شده مقررات مربوط به تأسیسات مکانیکی و تأسیسات برقی (که فقط مبحث روشنائی آن ذکر شده) می‌باشد که به علت پیچیدگی‌های فنی زیاد در این مباحث سعی شده فعلاً بصورت مختصر و مفید تدوین شود. بدیهی است که در این دو زمینه باید در‌ آینده مسائل کامل‌تر تدوین شوند و تدوین این بخش‌های جدید صرفاً آغازگر راهی طولانی است. دیگر نکته مهم اینکه هیچگونه مقرراتی بدون آموزش و ترویج موفق نیست. برنامة ترویج مناسبی از سال گذشته در دفتر تدوین و ترویج مقررات ملی ساختمان وزارت مسکن و شهرسازی آغاز شده است. ما فکر می‌کنیم یک مهندس ساختمان با تسلط کافی می‌تواند با گذراندن یک دورة 2 تا 3 روزه از این مبحث استفاده کامل بنماید گرچه بدون چنین دوره‌ای نیز استفاده از آن همچنان میسر خواهد بود. نکتة آخر این که حوزه شمول و نحوة اعمال این مقررات طبق یک برنامه 6 سالة تدریجی به تکامل خواهد رسید و در این راه امیدواریم همکاری وزارت مسکن و شهرسازی و وزارت کشور به مراتب بهتر از آنچه در مورد ویرایش اول مبحث 19 بوده است باشد. قطعاً باز خور اعمال تدریجی مقررات مبحث 19، کمیته تخصصی را یاری خواهد کرد تا موارد لازم را اصلاح نماید. در پایان از همه مهندسان، استادان و متخصصین صاحبنظر در مورد مباحث انرژی در ساختمان دعوت می‌نمائیم که با نظرات کارشناسانة ارزشمند خود ما را یادی نمایند. از وزارت صنایع و معادن در زمینة کمک به توسعة صنایع تولید انواع عایق‌های حرارتی و سایر سیستم‌های ساختمانی (مانند پروفیل‌ها و شیشه‌های مناسب برای در و پنجره) و از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینة تبیین دانش فنی مربوط به انرژی در ساختمان و آموزش آن در دانشگاه‌ها و از سازمان نظام مهندسی کشور در زمینه ترویج و تعمیق علم و عمل همراه با نظارت اجرائی در این مبحث مورد انتظار است. در اینجا باید از مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن و به ویژه آقای دکتر محمدکاری که پیش‌نویس اولیه را تهیه کردند و نیز کمیته تخصصی مبحث 19 مقررات ملی ساختمان سپاسگزاری فراوان کرد.