روش های تأمین مالی حمل ونقل ریلی شهر جدید گلبهار تا مشهد

نحوه تأمین مالی و تهیهی بودجه اجرایی لازم برای انجام پروژه‌های زیربنایی و بهره‌برداری از محصولات خدمات حاصل از آن‌ها در حال حاضر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی کشورهای درحال‌توسعه مطرح می‌باشد. با توجه به وضعیت خاص کشورهای درحال‌توسعه و بحران‌های مالی در این کشورها، امکان تأمین سرمایهی موردنیاز برای اجرای پروژه‌های بزرگ به‌راحتی فراهم نمی‌شود، لذا انتخاب روش تأمین مالی مناسب در مورد پروژه‌ها مسئلهای مهم است در بسیاری از پروژه‌ها به دلیل مسائلی مانند حجم بالای سرمایه موردنیاز حساسیت بالای پروژه ازنظر مسائلی سیاسی، اقتصادی و امنیتی، عدم تمایل حضور خارجیان و سرمایه‌گذاری آن‌ها مسئله تأمین مالی موردتوجه مسئولین حکومتی قرار می‌گیرد. در تعدادی از پروژه‌ها با حمایت و اعتبارات دولتی می‌توان وجوه موردنیاز را تأمین نمود اما در پروژه‌های مهم و زیرساختی موردنیاز کشور که امکان تأمین وجوه کامل آن توسط دولت فراهم نیست، بسیاری از صنایع دیگر برای توسعه زیرساخت‌ها نیاز اساسی برای حضور سرمایه‌گذاری خارجی و استفاده از تسهیلات بانک‌ها و مؤسسات خارجی وجود دارد. اندیشیدن راهکاری برای تأمین منابع مالی موردنیاز پروژه از مراحل اولیه برای اطمینان از به انجام رسیدن پروژه است. در انتخاب روش مناسب تأمین مالی در مرحله امکان‌سنجی پروژه باید به تمام موارد و خواسته‌های بخش‌های مختلف درگیر در پروژه از کشور میزبان پروژه، صنعت مرتبط با پروژه، پیمانکاران، خریداران، تهیه‌کنندگان، بانک‌های قرض دهنده، مسئله ریسک‌ها و به‌طورکلی تمام بخش‌های درگیر در پروژه توجه کرد و سپس با توجه به ارجحیت و اهمیت هرکدام از آن‌ها به انتخاب روش مناسب پرداخت. در ضمن باید توجه کرد که ساختار استفاده‌شده برای تأمین مالی پروژه در یک کشور ممکن است به دلیل وجود تفاوت‌ها در قوانین و شرایط آن مؤثر نباشد درحالی‌که به‌طور مؤثری در کشور دیگر استفاده شود. از روشهای مطرح برای رفع این مشکل، استفاده از روش مشارکت عمومی-خصوصی (Public Private Partnership یا PPP) است. این موضوع به افزایش بهرهوری و جبران کمبود منابع مالی دولت کمک شایانی میکند. هم‌اکنون فهرستی از پروژههای زیرساختی که از اهمیت بالاتری برخوردار هستند، در انتظار اجرا با استفاده از این روش می‌باشند. یکی از این پروژهها، پروژه حملونقل ریلی شهر جدید گلبهار-مشهد است. شهر جدید گلبهار در 35 کیلومتری شمال غربی مشهد در محور مشهد-قوچان واقع‌شده است. عملیات احداث قطار شهری بین مشهد و شهر جدید گلبهار، باهدف توسعه این شهر طرح‌ریزی و آغازشده است. متروی گلبهار - مشهد از سه‌راهی شاندیز طرقبه، مشهد تا فرودگاه گلبهار به طول 40 کیلومتر ساخته میشود. این پروژه شامل 4 قطعه هست و مراحل زیرسازی و تملک این پروژه انجام‌شده است. دو قطعه نخست این پروژه به طول ۲۰ کیلومتر به‌صورت ۱۰۰ درصد و قطعه سوم به‌صورت ۸۰ درصد انجام‌شده و برای قطعه چهارم آن نیز بخشی از تملک اراضی صورت گرفته است. مراحلی مانند عملیات ریل‌گذاری، احداث ایستگاه، تأمین واگن و بهره‌برداری خط قطار شهری مشهد - گلبهار با مشخص شدن پیمانکار انجام خواهد گرفت. در این تحقیق بر آن هستیم تا با استفاده از تجربیات موجود، اعم از داخلی یا خارجی و محدودیتهای قانونی، برای این پروژه حملونقل ریلی، پیشنهادی برای مشارکت بخش خصوصی ارائه کنیم. این پیشنهاد باید ریسک‌های بخش خصوصی سرمایه‌گذار و ریسک‌های دولت به‌مثابه حافظ منافع عمومی هر دو را پوشش داده و با مفاد قوانین نیز سازگاری داشته باشد.