مهدی شهابی فر
علی اکبر عزیزی زهان

اگر چه در زمینه مسایل سخت افزاری آبیاری و افزایش ظرفیت منابع، اقدامات قابل ملاحظه ای از قبیل احداث سدها و آب بندها، ساخت تاسیسات و شبکه های آبیاری یا توسعه روش های آبیاری تحت فشار با صرف هزینه های کلان انجام گرفته است ولی متاسفانه به مسایل نرم افزاری آبیاری از قبیل برنامه ریزی آبیاری، آموزش و ترویج علمی و صحیح آبیاری و بطور کلی مدیریت صحیح آب در سطح مزرعه توجه چندانی نشده است. و به تبع آن استفاده بهینه از سرمایه گذاری های کلان انجام شده در بخش سخت افزاری صورت نگرفته است. به عبارت دیگر بخش زیادی از آبی که با هزینه سنگین تامین و به سطح مزارع و باغات می رسد به هدر رفته و لذا بهره کافی از این سرمایه گذاری عاید کشور نگردیده است. این باعث شده که سرانه مصرف آب در هکتار بیش از دو برابر مقدار لازم و متوسط کارایی مصرف آب در تولیدات کشاورزی حدود 8/0 کیلوگرم به ازای هر متر مکعب آب مصرفی باشد که متاسفانه با پتاسیل موجود در کشور بسیار فاصله داشته و در مقایسه با کشورهای توسعه یافته هم اقلیم، رقم کوچکی باشد.با عنایت به اهمیت موضوع مصرف بهینه آب در سطح مزارع و باغات کشور و افزایش بهره وری آب، در این گزارش روش علمی و کاربردی برای تهیه برنامه آبیاری هفت محصول باغی در برخی از نقاط کشور (در مجموع 60 نقطه - محصول) ارایه خواهد شد. در این گزارش تیوری و اطلاعات مورد نیاز برای تهیه برنامه آبیاری باغ ها به زبان علمی ساده و کاربردی در سه مبحث اصلی 1- تعیین آب مورد نیاز گیاه 2- تعیین آب مورد نیاز آبیاری و پارامترهای موثر در آن شامل باران موثر، راندمان کاربرد و ضریب آبشویی 3- استفاده از اطلاعات دو مبحث فوق و تعیین برنامه آبیاری یعنی دور و عمق آبیاری، ارایه شده است. پس از بیان تیوری با ارایه مثال هایی نحوه استفاده از اطلاعات جداول نیاز آبی خالص و درجه - روز - رشد برای تعیین عمق و دور آبیاری در طول فصل و مراحل مختلف رشد گیاه تشریح شده است (جداول نیاز آبی خالص و درجه- روز- رشد برای 60 نقطه- محصول محاسبه و ارایه شده است). بعد از این قسمت جنبه های مختلف مرتبط با آب و محصول از جمله مقاومت و حساسیت به دمای اقلیم، محدودیت های آب و خاک، حساسیت مراحل مختلف رشد به آب و توصیه هایی در خصوص تقویم آبیاری برخی از گیاهان باغی ارایه شده است.واژه های کلیدی: تبخیر- تعرق، نیاز آبی، نیاز آبیاری، برنامه آبیاری، درجه - روز - رشد، نیازآبی باغ ها