بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی آب سد آزاد سنندج به منظور فعالیت های شیلاتی

مخازن آبی نقش و سهم مهمی در پرورش و تولید آبزیان در بسیاری از کشورها دارا هستند. در ایران بخصوص دهه ی اخیر در استانهای مختلف کشور ایران مطالعات لیمنولوژی اکولوژی تعداد زیادی از دریاچه ها به منظور دستیابی به اهداف شیلاتی صورت گرفته است. در این راستا ، مطالعه حاضر در دریاچه سد آزاد (حدفاصل شهرستان سنندج و مریوان) انجام گرفته است. در این مطالعه 23 پارامتر فیزیکوشیمیایی از تیر 1394 تا خرداد 1395 در پنج ایستگاه (ناحیه های رودخانه ای (ایستگاههای 4 و5)، انتقالی (ایستگاههای 2و3) و دریاچه ای (ایستگاه 1) مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج نشان داد میانگین غلظت اکسیژن محلول بالاتر از 5 میلی گرم در لیتر بود (در لایه بالاتر از 60 متر)، میانگین فسفرکل، نیتروژن کل، آلکالینتی کل و سختی کل آب، pH بترتیب 0/033±0/048، 0/32± 1/52، 10±50، 13±147 میلی گرم در لیتر و0/37±7/89، هدایت الکتریکی آب دریاچه 40±290 میکروزیمنس بر سانتیمتر و مواد جامد محلول 20± 145 میلی گرم در لیتر بوده است. همچنین میانگین پارامترهای آلودگی BOD5 و COD و ترکیبات NH3 و NO2/N به ترتیب برابر 1/48± 2/18 و 8/78± 9/28 میلی گرم بر لیتر، 2/58± 1/57 میکروگرم بر لیتر و 0/004± 0/005 میلی گرم بر لیتر ثبت گردید. ترموکلاین و اکسی کلاین از ماه خرداد شروع و در ماه مرداد به حداکثر خود رسید و سپس با روند نزولی در ماه آذر از بین رفت. حداکثر شکست دمایی و شکست اکسیژنی به ترتیب در ماههای مرداد و خرداد به وقوع پیوست. در تحقیق حاضر در ماههای مربوط به فصول پاییز، زمستان و بهار (به غیر ازفصل تابستان که هر دوعامل نیتروژن و فسفر عامل محدودکننده بود) فسفر عامل محدوده کننده تولیدات اولیه، شناخته شد. بنابراین کنترل ورود فسفر (منابع داخلی و خارجی) به آب دریاچه این سد، نقش بسیار با اهمیتی در توازن اکولوژیکی مواد مغذی دارد تا منجر به شکوفایی جلبکی نگردد. در مورد اکثر فاکتورهای فیزیکوشیمیایی تفاوت معنی داری از مقادیر میانگین در دو لایه سطحی و عمقی مشاهده شده است (T-Test, p<0.05). نتیجه اینکه، درمطالعه حاضر مقادیر فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب دریاچه سد آزاد سنندج در محدوده استاندارد بوده که در صورت بکارگیری روشهای صحیح مدیریتی، برای انجام فعالیت های آبزی پروری و آبزی دار کردن برای برخی از گونه های ماهیان اعم از گرم آبی و سرد آبی مناسب می باشد. براساس نتایج این تحقیق سد دارای محدوده ی زیستگاهی وسیعی می باشد بطوری که محل مناسبی برای تولید هم گونه های استنوهالین (common carp) و هم گونه های یوری هالین (trout) خواهد بود. با توجه به تغییرات دمای آب منطقه سد آزاد سنندج نشان می دهد که در این منطقه استعداد لازم برای پرورش ماهیان سردابی وجود دارد. آبزی پروری ماهیان سردآبی (از ماه مهر تا اوایل ماه اردیبهشت) در محیط محصور در صورت استفاده از سیستم های مختلف پرورش ماهی در قفس نیز امکان پذیر است. همچنین رهاسازی بچه ماهی ماهیان گرمابی (فیتوفاگ، کپورمعمولی و بیگ هد) در مخزن سد آزاد قابل اجرا می باشد. ضمن آنکه نتایج بیانگر آن بود که وضعیت تغییرات افقی و عمودی کیفیت آب در مخزن به میزان و نحوه اختلاط عمودی و افقی آب مخزن و نیز مدیریت انسانی آن بستگی داشت که عوامل مختلف مانند باد، کیفیت آب های ورودی، روابط متقابل بین عوامل مختلف فیزیکو-شیمیایی و نیز بیولوژیکی، چرخه مواد مغذی و نهایتا لایه بندی، درون مخزن بر آنها تاثیر گذار بود. لذا در نظر گرفتن لایه بندی ستون آب و اختلاط آن از نکات مهم در حفظ کیفیت و بهره برداری بهینه از آب محسوب می شود.کلمات کلیدی: خصوصیات فیزیکوشیمیایی،آبزی پروری، سد آزاد، سنندج، کردستان