شهرام اشرفی
فواد تاجیک
فرهاد قاسمی
عبدالرسول غفاری

یکی از اهداف مهم هر سامانه آبیاری استفاده حداکثر از واحد حجم آب می باشد. در مناطق گرم وخشک که با محدودیت شدید منابع آب مواجه می باشند، آبیاری زیر سطحی این امکان را فراهم می کند که آب کاربردی در مزارع و باغ ها به طور مستقیم مورد استفاده گیاهان قرار گرفته و تلفات تبخیر از سطح خاک به حداقل مقدار برسد. اخیرا روش آبیاری زیرسطحی سفالی به دلیل بروز خشکی و خشکسالی در ایران، مورد توجه جدی محققان، کارشناسان و کشاورزان قرار گرفته است. استفاده از لوله های سفالی برای آبیاری زیرسطحی گیاهان، نیازمند بررسی جامع در ارتباط با مشخصه های هیدرولیکی این لوله ها دارد. در این ارتباط اندازه گیری تراوش سفال ها در فشارهای هیدرولیکی مختلف (0/5، 1، 1/5، 2، 2/5، 3، 3/5 و 4 متر) در آزمایشگاه انجام شده و نتایج نشان دادند که قانون دارسی برای محاسبه ضریب هدایت هیدرولیک اشباع بدنه سفال کاربرد دارد. برای جلوگیری از رسوب املاح محلول در بدنه سفال و گرفتگی روزنه ها، در کلیه آزمون های آزمایشگاهی از آب مقطر استفاده شده است. همچنین اثر درجه حرارت آب بر میزان تراوش مورد بررسی قرار گرفته است و نتایج بدست آمده نشان دادند که با افزایش درجه حرارت آب، میزان آبدهی سفال نیز بیشتر می شود. ضریب تغییرات ساخت یا CV (Coefficient of Variation) 1200 عدد لوله سفالی در دسته های 20 تایی در آزمایشگاه اندازه گیری شده که نتایج نشان دادند که مقدار ضریب تغییرات ساخت بیشتر از استاندارد می باشد. علاوه بر اندازه گیری های آزمایشگاهی، اندازه گیری ضریب تغییرات ساخت بر روی 60 عدد سفال در محیط خاک نیز انجام گردید. مقایسه ضریب تغییرات ساخت در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی نشان داد که در شرایط مزرعه ای یکنواختی تراوش سفال ها بهتر می شود و ضریب تغییرات ساخت در شرایط مزرعه ای از شرایط آزمایشگاهی کمتر می باشد. کلمات کلیدی: آبیاری زیر سطحی، سفال، تراوش آب، درجه حرارت سیال و ضریب تغییرات ساخت