بهزاد صادق زاده
عبدالوهاب عبدالهی
بهروز واعظی
تیمور دولت پناه قوردلار
غلامرضا حبیبی
یزدان موسوی

توده های بومی با تنوع ژنتیکی زیاد یکی از منابع ژنتیکی مورد نیاز و مهم در برنامه های به نژادی می باشند. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، تعداد 300 شماره از توده های بومی جو دریافت شده از بانک ژن موسسه اصلاح، تهیه نهال و بذر در سال اول در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه بصورت مشاهده ای به همراه شاهدهای محلی (انصار، آبیدر) مورد ارزیابی قرار گرفتند. در سال دوم اجرای آزمایش، علاوه بر مراغه، مواد انتخابی از سال اول در مناطق سرارود و گچساران نیز تحت شرایط دیم و بصورت مشاهده ای به همراه شاهدهای محلی مطالعه شدند. در طول دوره رویشی با لحاظ مراقبت های لازم، از صفاتی مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی موثر در افزایش عملکرد در شرایط دیم، نظیر خسارت سرمای زمستانه، پابلندی، زوردسی، عدم ورس و ریزش دانه، ریشک داری، وزن هزار دانه و در نهایت عملکرد دانه یادداشت برداری به عمل آمد. در نهایت با توجه به واکنش لاین ها در سال اول در منطقه مراغه، تعداد 240 از مجموع 300 توده بومی برای مطالعه در سال دوم در مناطق مراغه، سرارود و گچساران انتخاب گردیدند. براساس نتایج سال دوم مناطق مراغه، سرارود و گچساران، تعداد 93 توده بومی به دلیل داشتن عملکردی بیش از شاهد برتر هر منطقه و نیز با در نظر گرفتن صفات مورفوفیزیولوژیکی موثر در افزایش عملکرد در دیمزارها (نظیر تحمل به سرما، زودرسی، پابلندی، وزن دانه بیشتر) برای مطالعات آتی در قالب آزمایش مقایسه عملکرد مقدماتی مشترک انتخاب شدند. متوسط عملکرد لاین های انتخابی 2135 کیلوگرم در هکتار در منطقه مراغه بود. به دلیل وجود تنوع ژنتیکی مطلوب در بین توده های بومی مورد بررسی در این تحقیق، این توده ها می توانند منبع ژنتیکی مطلوبی برای معرفی ارقام متحمل به تنش های سرما، خشکی و بیماری ها در دیمزارهای مناطق سرد، معتدل و گرم باشند.واژه های کلیدی: تنوع ژنتیکی، توده های بومی جو، صفات مورفوفیزیولوژیکی، شرایط دیم