عبدالنبی عبده کلاه چی
علیرضا مجیدی
محمودرضا طباطبایی
عبدالمجید فروغی
مجید حسینی
ابراهیم گوهری
محمدهادی داودی
مجید خلقی
کورش محمدی

حفظ و احیای آبهای زیرزمینی ضامن شکوفایی و رشد منطقه از لحاظ کشاورزی است. تامین منابع آب عامل ایجاد امنیت غذایی در کشور میباشد. چنانچه بخواهیم تولید کشاورزی رشد داشته باشد و بصورت پایدار برسد بایستی منابع آب مورد توجه قرار گیرد. یکی از مهمترین منابع تامین آب در دشت های ایران آبهای زیرزمینی میباشد. کمبود نزولات جوی از یک سو و توزیع نامناسب بارش از طرف دیگر و هم چنین برداشت بی رویه از منابع آبی زیرزمینی باعث افت شدید سطح آب سفره های زیر زمینی شده و می تواند یک منطقه را با بحران جدی آب مواجه نماید. روند منفی دشت ها از لحاظ بیلان آبی ناشی از برداشت بی رویه از چاهها است. استفاده نادرست از این منابع منجر به کاهش شدید عمق آب زیر زمینی شده و نهایتا ممنوعه شدن برداشت از آبهای زیرزمینی خواهد شد.با توجه به خشکسالی مستمر لزوم استفاده بهینه از منابع آب بخصوص آبهای زیرزمینی ضروری است. یکی از موارد برای جلوگیری از بیلان منفی اعمال مدیریت و برنامه ریزی جهت بهره برداری بهینه از آبهای زیرزمینی در کنار اقدامات آبخیزداری و تغذیه مصنوعی بوده که نه تنها سطح آب دشت ها را حدودا کنترل بلکه سبب تقویت آن نیز می شود. برای افزایش راندمان انتقال آب باید افزایش آبدهی قنوات، کاهش میزان تبخیر در سازه های ایجاد شده و افزایش راندمان آبیاری در مزارع و باغات اقدامات اساسی در راستای جلوگیری از هدر رفتن آب و افزایش بهره وری باید انجام گیرد. حفظ و احیای آبهای زیرزمینی ضامن شکوفایی و رشد منطقه از لحاظ کشاورزی است. برای کاهش اثرات محیطی و اقتصادی بیلان منفی آبخوانها که ناشی از خشکسالی، بهره برداری بی رویه از سفره های آبهای زیرزمینی، سو مدیریت در استفاده منابع آب است، نیاز به تدابیری گسترده برای استفاده بهینه از آبهای زیرزمینی در دشت ها میباشد. اگرچه متوقف کردن کامل روند منفی بیلان آبهای زیرزمینی تا شرایط طبیعی امکان پذیر نیست ولی مهار آن در قالب طرح های مدیریت جامع منابع آب یک نیاز مبرم است. خصوصا اینکه متاسفانه اجرای طرح های آمایش سرزمین در کشور هنوز میسر نشده و با چالش های بزرگی روبرو می باشد. این امر مدیران منابع آب را قادر می سازد تا از بین ترکیبات متنوع منابع آب (آبهای زیرزمینی آبهای سطحی ...) گزینه بهینه طوری انتخاب گردد که با وضعیت موجود، علاوه بر کاهش بیلان منفی، منجر به تغذیه آبهای زیرزمینی نیز گردد. در این تحقیق که در سطح ملی و در دشت های مختلف استان ها صورت گرقته، پتانسل های مختلف منابع آب با مدیریت درست و به میزان مصرف بهینه آب میتوان دست یافت. این پروژه مقدمه ای برای تعیین الگوی بهینه کاربری و استفاده از منا بع موجود آبهای زیرزمینی در دشتهای کشور خواهد بود.روش تحقیق در این مطالعه به صورت توصیفی می باشد که بدنبال شناسایی و شناخت مولفه های طبیعی و انسانی مرتبط با منابع آب زیرزمینی و بویژه وضعیت تغییرات منابع آب زیرزمینی در دشت مذکور می باشد. این تحقیق به صورت میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته است. داده ها ی مورد نیاز از پیمایش های میدانی و اطلاعات موجود شامل نقشه های خطوط تراز، دادههای چاههای مشاهداتی، گزارش های موجود و غیره تامین شده است. در این مطالعه عواملی که باعث کاهش سطح آب زیرزمینی میشود شناسایی و مورد بررسی قرار میگیرد. مهمترین عوامل شامل بهره برداری زیاد از منابع آب زیرزمینی، خشکسالی های مستمر و متمد، محدودیت منابع آبهای سطحی که منجر به فشار بیش از اندازه به سفره های آبهای زیرزمینی میشود و باعث ببار آمدن خسارات جبران ناپذیری به منابع طبیعی کشور بخصوص در سالهای آینده خواهد شد.