معصومه پوراسماعیل
علی اکبر قنبری

ارزیابی تنوع ژنتیکی نمونه ها از جمله فعالیت های اولیه جهت اصلاح و بهبود گیاهان می باشد که به پی بردن به پتانسیل بالقوه نمونه های نگهداری شده در بانک های ژن کمک می کند. در اصلاح نباتات بر اساس هدف و نیاز هر برنامه اصلاحی، تیپ مشخصی از گیاه یا به عبارتی ساختار گیاهی خاصی مدنظر قرار گرفته و ژنوتیپ های دارای این تیپ خاص، دارای شانس بیشتری برای انتخاب به عنوان والد در انجام دورگ گیری و یا انتخاب های بعدی می باشند. اهداف عمده اصلاحی عدس شامل امکان برداشت مکانیزه، عملکرد بالا، اندازه دانه، سازگاری، تحمل سرما و تحمل خشکی و محتوای ریزمغذی ها می باشد. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی اولیه بذر نمونه های عدس ارسالی از ایکاردا به منظور تکثیر، شناسایی و معرفی ژنوتیپ های با ساختار مطلوب است. به این منظور بذور الیت ایکاردا مشتمل بر 170 نمونه ارسالی در مزرعه تحقیقاتی بخش تحقیقات ژنتیک و ذخایر توارثی و بانک ژن گیاهی ملی ایران به صورت مشاهده ای در یک خط دو متری کشت شده و مورد ارزیابی مقدماتی قرار گرفتند. به این منظور در طی فصل رشد از برخی صفات مورفولوژیک و آگرونومیک نظیر تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدن، ارتفاع بوته، ارتفاعغلاف اولازسطح زمین، عملکردبوته، تعدادبذردرغلاف، تعدادغلافدربوته، ریزش و شکوفایی غلاف، عملکرد بیولوژیک ، عملکرد دانه در کرت، اندازه دانه، شکلدانه، رنگدانهو وزنصددانه بر اساس توصیف نامهموسسه بین المللی ذخایر توارثی(Bioversity International) اندازه گیری به عمل آمد. برای مشخص شدن میزان تنوع در نمونه ها پارامترهای آمار توصیفی محاسبه شده و از تجزیه کلاستر برای گروه بندی ژنوتیپ ها بر اساس صفات مورد ارزیابی استفاده شد.بر اساس نتایج بدست آمده کمترین میزان تنوع درصفات فنولوژیکی دیده شد. سایر صفات از تنوع مطلوبی برخوردار بودند و بیشترین میزان تنوع را عملکرد تک بوته(CV=102%)، عملکرددانه (CV=84%)، وزن نیام بوته (CV=69%) و تعداد دانه در بوته (CV=64%) داشتند. بذور تکثیر شده پس از تحویل به آزمایشگاه بذر، در بانک اطلاعاتی بانک ژن ثبت شده و در سردخانه های بانک ژن نگهداری می شوند تا در دسترس محققین بخش کشاورزی قرار گیرند. واژه های کلیدی:عدس، ارزیابی، تکثیر،بانک ژن گیاهی ملی ایران