همایون کاظمی
محمدرضا اصلاحی
محمود نصراللهی
عباسعلی روانلو
عزت اله نباتی
جواد ایمانی

بیماری سیاهک پنهان معمولی گندم که عامل آن قارچی با نام علمی Kühn Tilletia laevis (گونه غالب) می باشد، یکی از مهم ترین بیماری های این محصول در بسیاری از مناطق جهان از جمله ایران می باشد. در اثر آلودگی به این بیماری، تمام محتویات داخل دانه های گندم به توده های سیاه رنگی که تلیوسپورهای قارچ عامل بیماری است، تبدیل شده و توسط پوسته نازک دانه ها احاطه می شود. در این پروژه کارایی قارچکش های تبوک (تبوکونازول با فرمولاسیون های 6% FS و 2% DS) و بهاکسیل (تبوکونازول 2% DS) علیه بیماری سیاهک پنهان معمولی گندم در استان های خوزستان، لرستان و آذربایجان غربی در قالب دو آزمایش تحت شرایط دیم و آبی، مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا آلوده سازی مصنوعی بذور ارقام حساس گندم به بیماری انجام شده و سپس عملیات ضدعفونی این بذور با قارچکش های مورد بررسی انجام شد. آزمایش در مناطق اجرا با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی با 6 تیمار (قارچکش های فوق همراه با قارچکش مرجع کاربوکسین تیرام و دو تیمار شاهد) در 4 تکرار در زمین هایی که سال قبل آیش بوده اجرا شد. در ادامه مراقبت های زراعی انجام و پس از ظهور علایم بیماری و رسیدگی کامل گندم، درصد آلودگی سنبله ها به سیاهک پنهان معمولی گندم برای هر کرت محاسبه شد. سپس تجزیه و تحلیل آماری داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SAS انجام و گروه بندی میانگین تیمارها با استفاده از آزمون دانکن انجام شد. نتایج نشان داد همه قارچکش های مورد بررسی در کنترل بیماری موثر بودند. در استان خوزستان، تیمار قارچکش تبوک 6% FS با کمترین درصد سنبله های آلوده (61/4 درصد در شرایط آبی و 55/2 درصد در شرایط دیم)، بیشترین تاثیر را در کنترل بیماری داشت (به ترتیب در گروه آماری c و d). در استان لرستان، تیمار قارچکش تبوک 6% FS با کمترین درصد سنبله های آلوده (05/0 درصد در آبی و 08/0 درصد در دیم)، بیشترین تاثیر را در کنترل بیماری داشته و در گروه d قرار گرفت. در استان آذربایجان غربی، همه قارچکش ها با کمترین درصد سنبله های آلوده (صفر و نزدیک به صفر در آبی و دیم)، در کنترل بیماری موثر بودند. در مجموع، در این بررسی قارچکش های تبوک 6% FS، بهاکسیل 2% DS و تبوک 2% DS هر یک به نسبت 5/0 در هزار، به عنوان قارچکش های کارآمد برای ضدعفونی بذور گندم علیه بیماری سیاهک پنهان معمولی توصیه می شود و در این بین قارچکش تبوک 6% FS، به عنوان موثرترین و مناسبترین قارچکش برای این منظور می باشد.واژه های کلیدیگندم، سیاهک پنهان معمولی، قارچکش، تبوک، بهاکسیل.