شهرام شاهرخی خانقاه
علیرضا حق شناس
شهلا باقری متین
علی محمدی پور
محمد تقی توحیدی
سید علی عباس حسینی

گندم مهم ترین محصول زراعی کشور است که در سطح وسیعی از زمین های زراعی کشور کشت می شود. آفات مختلفی به مزارع گندم خسارت می زنند که در میان آن ها سن گندم در بسیاری از مناطق کشور با وارد کردن خسارت کمی و کیفی به عنوان آفت درجه یک این محصول شناخته می شود. این آفت در حال حاضر با بیشترین سطح سمپاشی نسبت به سایر آفات، بزرگترین معضل گیاه پزشکی کشور است. در این تحقیق کارایی دز کاهش یافته (180 میلی لیتر در هکتار) حشره کش دلتامترین عرضه شده توسط 21 شرکت داخلی با فرمولاسیون های EC 2.5% وSC 2.5% در مقایسه با دز یک لیتر در هکتار حشره کش فنیتروتیون با فورمولاسیون EC 50% در دو منطقه اصفهان و کرمانشاه بررسی شد. تیمارها عبارت بودند از: حشره کش فنیتروتیون با فرمولاسیون امولسیون (EC50%) با غلظت یک لیتر در هکتار، حشره کش دلتامترین با فرمولاسیون امولسیون (EC 2.5%) شرکت های بهاور شیمی، کیمیا گوهرخاک، غزال شیمی، گیاه، گل سم گرگان، بصیر شیمی، آریا شیمی، اکسیر کشاورزی یزد، رازی شیمی خرم، پرتونار، سمیران، مشکفام فارس، فاراد، سبزآور پردیس، پاک سم ایرانیان، ماهر شیمی، شیمیایی سادات مهان، فرآورده های شیمیایی ایران، سم آوران ایلیا با غلظت180 میلی لیتر در هکتار ، حشره کش دلتامترین با فرمولاسیون سوسپانسیون ) (SC 2.5% شرکت های بصیر شیمی و پیراکشت شیمی با غلظت 180 میلی لیتر در هکتار، و در تیمار شاهد از آب استفاده شد. اثر تیمارها روی جمعیت سن گندم سه، هفت و 14 روز پس از سمپاشی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار روی پوره های سنین دوم و سوم سن گندم بررسی شد. بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین تاثیر حشره کش دلتامترین عرضه شده توسط شرکت های مختلف روی جمعیت پوره در منطقه اصفهان تا 14 روز پس از سمپاشی 100-36/88 و در منطقه کرمانشاه 100- 73/87 درصد بود. اثر حشره کش های مورد بررسی تا 14 روز پس از سمپاشی کاهش نیافت. درصد سن زدگی در تیمارهای سمپاشی در اصفهان و کرمانشاه به ترتیب به طور متوسط 87/0-0 و 53/0-10/0 درصد و به طور معنی دار کمتر از تیمار شاهد (به ترتیب 27/14 و 37/4 درصد در اصفهان و کرمانشاه) بود. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که حشره کش های دلتامترین عرضه شده توسط 21 شرکت داخلی در هر دو فرمولاسیون امولسیون و سوسپانسیون پوره های سن گندم را با دز 180 میلی لیتر در هکتار به خوبی کنترل کرده و از این نظر تفاوت معنی داری با همدیگر و با حشره کش فنیتروتیون با دز یک لیتر در هکتار نداشتند. در مجموع نتایج تحقیق حاضر نشان داد که برای کنترل شیمیایی سن گندم 180 میلی لیتر در هکتار حشره کش دلتامترین (امولسیون و یا سوسپانسیون 5/2%) کافی بوده و نیازی به استفاده از آن به میزان 300 میلی لیتر در هکتار نیست و این امر می تواند علاوه بر حفظ محیط زیست و دشمنان طبیعی باعث ده ها میلیارد ریال صرفه جویی اقتصادی شود.واژه های کلیدی: سن گندم، کنترل شیمیایی، کاهش دز، فنیتروتیون، دلتامترین