جمشید سلطانی ایدلیکی
پرویز مهدیخانی
مژده کاکوئی نژاد
محمدرضا جهاد اکبر
محسن آقایی زاده
باقر محمودی
محمدرضا مالکی
جواد محزونی نامقی
رضا ذوالفقارزاده
اصغر ترابی پوده
کریم کشاورز

به منظور تعیین ارزش زراعی ارقام خارجی مقاوم به نماتد مولد سیست آزمایشی شاملشانزده رقم طی سالهای 1394 و 1395 در استانهای خراسان رضوی(مشهد)، اصفهان و آذربایجان غربی(خوی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تکرار اجرا شد. همچنین مقاومت به نماتد سیستی چغندرقند این ارقام نیز در شرایط گلخانه در کرج ارزیابیگردید. پس از برداشت آزمایشات، خصوصیات کمی و کیفی هر یک از ارقام تعیین شد و داده های حاصل با استفاده از نرم افزارSASمورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.بر اساس نتایج مقایسه میانگین صفات طی سال های 1394و 1395 بالاترین عملکرد قند خالص را ارقام 4K523و 4K520 ، 5K610 به ترتیب معادل 66/18، 86/16 و 33/16 تن در هکتار و پایین ترین آنرا رقم FD14B2010معادل55/4 تن در هکتار تولید نمودند.تجزیه مرکب صفات کمی ارقام طی دو سال در آذربایجان غربی نشان دادکه رقم 4K523 به ترتیب با میانگین عملکرد قندخالص 22/7 تن در هکتار از نظر آماری با رقم RIVOLTAتفاوت معنی دار نداشته و در یک گروهآماریقرار گرفتند. رقم FD14B 2010با کمترین عملکرد قندخالص (معادل 14/2 تن در هکتار)از نظر آماری در گروه ارقام حساس جای گرفت.در منطقه اصفهان نیز با توجه به عملکرد قند خالص، ارقام 5K608، 5K610 و NEUTRINO ارقامی هستند که می توانند برای منطقه و شرایط خاک آلوده به نماتد قابل توصیه باشند. نتایج تجزیه مرکب داده های سال 1394 سه استان (خراسان،اصفهان و آذربایجانغربی) نشان دادکه رقم 4K523 با میانگین 81/11 تن در هکتار همراه با ارقام 4K520 و 5K610 نسبت به سایر ارقام برتر بودند. رقم FD14B 2010 کمترینمیانگین عملکرد قند خالص (64/4 تن در هکتار)را تولید نمود. بر اساس نتایج حاصل از گروه بندی ارقام در آزمایشات گلخانه ای، متوسط تعداد سیست تشکیل شده روی ریشه ارقام 5K610 ، BISCAY ، STEEL ، 4K523،NEUTRINO و Tucan از نظر آماری اختلاف معنی دار نداشته و این ارقام به عنوان ارقام مقاوم در یک گروه آماری قرار گرفتند. اما ارقام FD14B 2010 و شاهد حساس Sharif نیز با بیشترین سیست تشکیل شده روی ریشه به عنوان ارقام حساس محسوب شدند. نتایج آزمایشات مزرعه ای و آزمون مقاومت در گلخانه نشان داد که ارقام 4K523 و 5K610 علاوه بر پتانسیل عملکرد ریشه و قند بالا، از نظر عملکرد قند خالص، ضریب استحصال و پایین بودن قند ملاس نیز نسبت به سایر ارقام مورد بررسی برتری دارند. از سوی دیگر این ارقام از نظر مقاومت به نماتد در رده شاهد مقاوم پایولتا قرار گرفتند.اما رقم FD14B2010 با عملکرد پایین ریشه و قند در مزارع خراسان و آذربایجان غربی و حساسیت بالا نسبت به نماتد در حد رقم حساس، قابلیت کشت در مزارع آلوده را ندارد.واژه های کلیدی:نماتد مولد سیست چغندر قند،Heterodera schachtii، مقاومت ارقام