هادی پیرسته انوشه
غلامحسن رنجبر
علی طباطبایی
ولی سلطانی گردفرامزی

به منظور ارزیابی عملکرد علوفه در نسبت های مختلف کشت مخلوط سورگوم (Sorghum bicolor) و کوشیا (Bassia indica) در شرایط شور، آزمایش مزرعه ای در سال زراعی 1395 در مزرعه تحقیقات شوری صدوق وابسته به مرکز ملی تحقیقات شوری در یزد اجرا گردید. این پژوهش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار بود. تیمارها شامل شوری آب آبیاری در سه سطح 2، 7 و 14 دسی زیمنس برمتر در کرت های اصلی و نسبت های مختلف کشت در پنج سطح سورگوم خالص، ، و سورگوم و کوشیا خالص در کرت های فرعی بود. کاشت در اواخر اردیبهشت و برداشت اول شهریور انجام شد. کودهی شامل 160 کیلوگرم نیتروژن خالص از منبع اوره و 150 کیلوگرم فسفر خالص به صورت سوپرفسفات تریپل بود. ویژگی های کمی و کیفی اندازه گیری شده شامل ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، عملکرد علوفه تر و خشک، بهره وری آب، عملکرد نسبی، نسبت برابری زمین، درصد خاکستر، الیاف نامحلول در اسید و خنثی و پروتیین خام بود. نتایج نشان داد که تنش شوری موجب کاهش ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، عملکرد علوفه تر و خشک، غلظت پتاسیم و پروتیین خام و افزایش درصد خاکستر، غلظت سدیم، کلر، نسبت سدیم به پتاسیم و الیاف نامحلول در هر دو گیاه سورگوم و کوشیا شد. با تشدید سطح شوری تاثیر منفی آن بر کمیت و برخی ویژگی های کیفی علوفه در هر دو گیاه، به ویژه در مورد سورگوم افزایش یافت که نشان دهنده تحمل کمتر این گیاه بود. کشت مخلوط بهینه برای سورگوم و کوشیا به ترتیب تیمارهای و سورگوم بود، که برای هر گیاه در شرایط شور و غیرشور تاثیر معنی داری بر عملکرد علوفه نداشت، ولی به طور معنی داری پروتیین خام را افزایش و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و خنثی را کاهش داد. شاخص عملکرد نسبی این دو تیمار به ترتیب 02/1 و 03/1 برای سورگوم و کوشیا و نسبت برابری زمین برای آن ها به ترتیب 93/0 و 78/0 بود. حساسیت کوشیا نسبت به رقابت بین گونه ای در کشت مخلوط کمتر از سورگوم بود، با این وجود، کشت مخلوط بهینه، موجب افزایش تحمل به شوری هر دو گیاه شد؛ که این بهبود تحمل شوری به طورکلی برای سورگوم در شوری 7 دسی زیمنس بر متر و برای کوشیا در شوری 7 و 14 دسی زیمنس بر متر مشاهده شد. تیمار سورگوم که بیشترین تراکم کوشیا را داشت، بازدارندگی بسیار شدیدی را برای رشد سورگوم به ویژه در شرایط شوری شدید به وجود آورد، که به احتمالا به دلیل رقابت بسیار بالا و تفاوت حدتحمل به شوری دو گیاه بود. به طورکلی، نتایج حاکی از این بود که کشت مخلوط در نسبت بهینه اگرچه تاثیر مثبتی بر عملکرد علوفه و شاخص های کشت مخلوط نداشت، ولی کیفیت علوفه سورگوم و کوشیا را در شوری متوسط بهبود بخشید.