محمد عبدالهی عزت آبادی
مهدی بصیرت
رضا صداقت
سعید میرزایی
غلامرضا ابارقی

علی رغم اهمیت بررسی اقتصادی مدیریت کنترل آفات در باغ های پسته، تاکنون مطالعه جامعی در این خصوص صورت نگرفته است. در بیشتر مطالعات گذشته تنها به تخمین تابع تولید پسته اکتفا شده است که نهاده سم به عنوان یک متغیر در آن مطرح بوده است. در این مطالعه، تمام موارد مورد نظر در چارچوب الگوی مدیریت تلفیقی آفات مورد توجه قرار گرفته و ارزیابی اقتصادی شد. برای این منظور، نخست الگوهای مدیریتی مختلف کنترل آفات در باغ های پسته در دوره زمانی 1389 تا 1394شناسایی گردید. سپس، برای بررسی الگوهای مختلف مدیریت کنترل آفات بر عملکرد محصول از تابع رگرسیون استفاده شد. برای بررسی تاثیر عوامل اقتصادی- اجتماعی بر انتخاب نوع الگوی مدیریتی نیز از مدل لاجیت استفاده گردید. اطلاعات مورد استفاده در این تحقیق از طریق پرسشنامه از کشاورزان، تهیه شد. برای این منظور، نمونه مورد مطالعه از شهرستان های انار و رفسنجان انتخاب گردید. روش نمونه گیری، تصادفی چند مرحله ای بود. از مجموع روستاهای دو شهرستان، تعداد 286 باغ بر اساس روش های نمونه گیری تصادفی انتخاب شد. نتایج نشان داد که دو معیار مهم برای کشاورزان جهت انتخاب الگوی مبارزه با آفت پسیل پسته، میزان طغیان آفت در نتیجه شرایط آب و هوایی و سموم رایج در بازار می باشند. بنابراین ساماندهی فنی، اطلاعاتی این دو بخش و افزایش دانش کشاورزان در این زمینه ها، قطعا به سمت انتخاب الگوهای مناسب مدیریت مبارزه با این آفت منجر خواهد شد. نتایج مطالعه همچنین نشان داد که بر خلاف پسیل، کشاورزان در زمینه آفات دیگر پسته شامل پروانه چوبخوارپسته، سن ها و سنک ها، زنجره پسته، پروانه میوه خوارپسته، شپشک های پسته وپروانه پوست خوار میوه پسته، کمتر الگوی سمپاشی تخصصی را مورد استفاده قرار می دهند. برای مبارزه با غالب این آفات، اکثر کشاورزان در زمان گل، به تقلید از دیگران و بدون توجه به وجود یا عدم وجود آفت، باغ خود را سمپاشی می کنند. بنابراین لازم است این باور غلط اصلاح شده و سم پاشی بر اساس جمعیت آفت موجود در باغ انجام شود. نتایج همچنین نشان داد که روش های مبارزه غیرشیمیایی مورد استفاده کشاورزان موفق عمل نکرده است و این روش ها تنها به عنوان مکمل مبارزه شیمیایی مورد بهره برداری قرار گرفته است. لذا روش های مبارزه غیرشیمیایی مانند تله های زرد رنگ و عملیات زراعی، نتوانسته است میزان مصرف سم در باغ های پسته را کاهش دهد. بررسی نقش عوامل مختلف مدیریت مبارزه با آفات پسته بر عملکرد در هکتار این محصول نشان داد که نخستین متغیر تاثیر گذار، نوع سم مورد استفاده می باشد. همچنین هرچه دانش کشاورزان در خصوص مبارزه با آفات افزایش یابد، عملکرد در هکتار باغ-های مورد مطالعه افزایش می یابد. در مقابل، کشاورزانی که در مبارزه با آفات پسته، استراتژی تقلید از دیگران را دنبال می-کنند، با این کار خود باعث کاهش عملکرد در هکتار محصول شده اند. بررسی اقتصادی مبارزه با آفات پسته نیز نشان داد، با وجود سموم کم کیفیت و ارزان در بازار، سمپاشی تا 18 نوبت در سال نیز برای باغ هایپسته اقتصادی می باشد. به عبارت دیگر، به علت منافع بالای ناشی از مبارزه با آفات پسته، انگیزه اقتصادی زیادی برای استفاده از سم وجود دارد. بنابراین، اگر علاوه بر منافع اقتصادی، قرار است اهداف دیگری چون پایداری و حفاظت از محیط زیست و تولید محصول سالم دنبال شود، بایستی ابزارهای مناسب در این خصوص تعریف و اجرا گردد. به عبارت دیگر، تصمیم گیری تنها بر اساس معیار اقتصادی، به محیط زیست سالمی منجر نخواهد شد. بررسی عوامل موثر بر بهره وری استفاده از سم در باغ های پسته مورد مطالعه نشان داد که مقدار و کیفیت آب آبیاری مورد استفاده، دو متغیر کلیدی در این زمینه می باشند. علاوه بر مدیریت آبیاری، نحوه احداث اولیه باغ و وجود باغ های رها شده اطراف باغ، دانش تخصصی مبارزه با آفات و نوع سم مورد استفاده نیز بر میزان بهره وری استفاده از سم موثر می باشند. لذا لازم است تا به منظور افزایش بهره وری استفاده از سم، موارد مذکور مورد توجه قرار گیرد. واژه های کلیدی:پسته، مدیریت آفات، ارزیابی اقتصادی