مقایسه بهره وری مصرف آب برنج با سایر محصولات جایگزین در استان اصفهان

محدودیت منابع آب به خاطر شرایط اقلیمی استان اصفهان و هزینه های زیاد استحصال آب از منابع موجود، تداوم خشک سالی ها و کاهش منابع آب زیرزمینی و همچنین افزایش روزافزون تقاضا برای آب، زنگ خطری جدی برای کشاورزی استان بوده و مدیران و برنامه ریزان را بر آن داشته تا به فکر چاره ای برای عبور از این بحران باشند. در این راستا اصلاح الگوی کشت با تاکید بر توسعه کشت محصولات دارای نیاز آبی پایین و بهره وری آب بالا و کاهش یا حذف تدریجی محصولات با نیاز آبی بالا و بهره وری آب پایین ازجمله برنج، یک راهبرد استراتژیک است. هدف از این تحقیق، تعیین مقدار آب مصرفی، بهره وری مصرف آب برنج وسایرمحصولات قابل جایگزین، شاخص های اقتصادی (سود خالص، نسبت منفعت به هزینه و قیمت تمام شده) درشهرستان های لنجان، فلاورجان و مبارکه استان اصفهان که بیشترین سطح زیر کشت برنج را در برداشته اند، بود. به این منظور تعدادی مزرعه در مناطق مذکور انتخاب و مقدار آب کاربردی محصولات موردنظر در دوره رشد وعملکرد آنها تعیین شدند. همچنین تمام هزینه ها و درآمدهای برنج و محصولات قابل جایگزین محاسبه شدند. نتایج نشان داد که میزان بهره وری آب (WP) درمحصولات مورد بررسی بین 0/43 (شلتوک) تا 8/08 (ارزن علوفه ای دم روباهی) کیلوگرم در هر مترمکعب متغیر بود. همچنین پیاز، ارزن دانه ای و کنجد به ترتیب با درآمدهای خالص حدود 59، 52 و 34 میلیون ریال در مقایسه با تولید شلتوک به روش مکانیزه با درآمدخالص حدود 30 میلیون ریال از اولویت کشت برخور دارند. همچنین، اولویت اقتصادی بر اساس شاخص منفعت به هزینه با ارزن دانه ای (2/03) و سپس، کنجد (1/65)، ماش (1/44) و پیاز (1/33) خواهد بود. بنابراین، با توجه به پتانسیل بالای اراضی منطقه لنجانات، امکان تولید سایر محصولات با نیاز آبی کمتر وجود دارد، ولی اولویت اقتصادی تولید آنها از نظر کشاورزان بسته به هزینه فرصت زمین و آب دارد. در خصوص این محصولات لازم است به کیفیت زمین، ظرفیت های بازار، صنایع تبدیلی و غیره در راستای افزایش سطح زیر کشت و توسعه آن ها توجه کافی مبذول داشت. به عبارت دیگر این محصولات احتمالا می توانند به عنوان محصولات جایگزین برنج در برخی از مناطق در آینده معرفی شوند. در این خصوص، پیشنهاد هایی کاربردی جهت توسعه کشت محصولات جایگزین در منطقه ارایه شده است.واژه های کلیدی: آب مصرفی، اصفهان، برنج، بهره وری مصرف آب.