محمود ناظری
رضا اقنوم
علی اکبر مویدی
بهمن کوهستانی

این مطالعه به منظورتعیین واکنش های فتو- ترموپریودیک و انعطاف فنولولوژیک(Phonological plasticity) ارقام گندم به تغییر شرایط محیطی در تاریخ های مختلف کاشتدر ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرقمشهد و در طی سه سال زراعی (94-1391)به مورد اجرا در آمد و اثر تغییرات عوامل محیطی در تاریخهای مختلف کاشت بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و خصوصیات زراعی ارقام مختلف گندم با تیپ های تفاوت رشد ، مورد بررسی قرار گرفت.این آزمایش با استفاده از طرح کرتهای خرد شده (Split plot) بر پایه بلوکهای کامل تصادفی و با سه تکرار انجام شد. عامل تاریخ کاشت با هشت سطح (15 شهریور،15 مهر، 15 آبان، 15آذر، 15دی، 15 بهمن، 15 اسفند، 15 فروردین) در کرتهای اصلی و سیزده رقم گندم (12 رقم گندم نان و یک رقم گندم دوروم) ویک رقم تریتیکاله با تیپ های متفاوت رشد (1- پیشگام 2- گاسکوژن 3- فلات 4- چمران 5- روشن 6- پارسی 7- پیشتاز 8- سیروان 9- میهن 10- اروم 11- بزوستایا 12- بهرنگ 13- باز 14- سناباد) در کرتهای فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت15 مهر و 15 آبان حاصل شد. در تاریخ کاشت 15 شهریور رقم گاسکوژن(547/7 تن درهکتار)، در تاریخ کاشت 15 مهر ارقام پیشگام، میهن و اروم (719/8 ،261/9 و 735/8 تن درهکتار به ترتیب)، در تاریخ کاشت 15 آبان ارقام پیشگام، پارسی، میهن واروم 872/8،382/9 ،528/9و 095/9 تن درهکتار به ترتیبدرهکتار به ترتیب)، در تاریخ کاشت 15 آذر ارقام پیشگام و پیشتاز (883/7و 094/7 تن درهکتار به ترتیب)، در تاریخ کاشت 15 دی ارقام سناباد و پیشتاز (635/ 5 و 980/4 تن درهکتار به ترتیب) ، در تاریخ کاشت 15 بهمن ارقام فلات،پارسی و سیروان (642/ 5، 102/ 5و 684/4 تن درهکتار به ترتیب) ، در تاریخ کاشت 15 اسفند رقم باز (019/ 4تن درهکتار) و در تاریخ کاشت 15 فروردین ارقام فلات، سیروان و باز (683/ 0، 855/ 0 و868/0 تن درهکتار به ترتیب) برتری معنی داری بر سایر ارقام داشتند. ارقام گاسکوژن و بزوستایا در تاریخ کاشت 15 بهمن و ارقام گاسکوژن ، بزوستایا، میهن، اروم و پیشگام در تاریخ کاشت 15 اسفند وارد فاز زایشی نشدند.در مجموع با تاخیر در کاشت پس از 15 آبان عملکرد دانه و بیولوژیک و شاخص برداشت کاهش بسیار معنی داری داشت. کاهش بسیار معنی دار عملکرد دانه و بیولوژیک و شاخص برداشت در تاریخ کاشت های پس از 15 آبان نشان از مواجهه گیاه با شرایط بسیار نامساعد محیطی در طول دوره رشد و نمو و مواجهه مراحل حساس نمو با این شرایط می باشد. نتایج نشان داد در تاریخ های کاشت 15 مهر و به خصوص 15 آبان بهترین شرایط از نظر دمای کانوپی در دوره پر شدن دانه وجود داشت. واژه های کلیدی: مراحل نمو ، برجستگی دوگانه، کاهشدمای کانوپی، دوره پرشدن دانه، گرده افشانی،رسیدگی فیزیولوژیک.