رامین روح پرور
شعبان کیا
محمد دالوند
منوچهر خدارحمی
زهره حسن بیات
محمود داوطلب قروت خوار

بررسی واکنش ژنوتیپ های گندم نسبت به عوامل بیماری زا و انتخاب لاین های مقاوم یکی از اساسی ترین مولفه ها در تدوین برنامه های موفق اصلاح برای مقاومت به بیماری می باشد. در این پژوهش واکنش 82 لاین امیدبخش اقلیم های چهارگانه گندم مربوط به سال زراعی 94-1393 در 3 تکرار تصادفی به مدت 2 سال نسبت به بیماری لکه برگی سپتوریایی در مرحله گیاه کامل در شرایط مزرعه ای گرگان و دزفول با ایجاد آلودگی مصنوعی مورد ارزیابی قرار گرفت. کاشت بذر به صورت خطی روی دو خط یک متری به فاصله 30 سانتی متر انجام شد. برای تسهیل در توسعه بیماری در اطراف مزرعه و بین هر 20 شماره بذر رقم شاهد محلی حساس به سپتوریا (تجن در گرگان و داراب2 در دزفول) کشت شد و آلودگی مصنوعی خزانه در مرحله پنجه زنی به صورت پراکنده کردن بقایای گیاهی آلوده جمع آوری شده از سال قبل و از مرحله پنجه زنی تا ظهور برگ پرچم در سه نوبت به صورت مایه زنی با سوسپانسیون 106 اسپور در هر میلی لیتر و استفاده از سیستم آبیاری افشانه (تنها در گرگان) انجام گردید. ارزیابی شدت بیماری قبل از رسیدن دانه و زمانی که حداقل 4 برگ سبز از هر بوته گندم باقی بود، با یادداشت برداری از واکنش ژنوتیپ ها به روش ساری و پرسکات تغییر یافته توسط ایال و همکاران در مقیاس دو رقمی 99-00 صورت گرفت. ژنوتیپ های گندم در گروه های مصون (00)، بسیارمقاوم (14-11)، مقاوم (34-15)، نیمه مقاوم (44-35)، نیمه حساس (64-45)، حساس (84-65) و بسیارحساس (99-85) قرار گرفتند و بیشترین شدت مشاهده شده در سه تکرار آزمایش به عنوان واکنش نهایی ژنوتیپ نسبت به بیماری در منطقه در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج این پژوهش همه لاین های گندم امیدبخش به نژادی سال زراعی 94-1393 نسبت به لکه برگی سپتوریایی حساس (87%) یا نیمه حساس (13%) بوده و هیچ لاین مقاومی در بین آن ها شناخته نشد. در مجموع فراوانی حساسیت در لاین های گندم، شدت بیماری و پرآزاری (ویرولانس) قارچ عامل بیماری بر روی ژن های مقاومت (Stb) در منطقه دزفول نسبت به گرگان، و در سال دوم نسبت به سال اول بیش تر بود. این امر نشان می دهد که جمعیت های بیمارگر حاضر در دو منطقه متفاوت بوده و پرآزاری آن ها در کشور به تدریج رو به افزایش است.واژه های کلیدی: گندم، بیماری، سپتوریوز برگی، ارزیابی مقاومت، لاین، امیدبخش، Septoria tritici، Mycosphaerella graminicola