بررسی امکان کشت پسته در اراضی حاشیه رودخانه قزل اوزن در استان زنجان

با شور شدن منابع آب آبیاری و خاک‎های کشاورزی در حاشیه رودخانه قزل اوزن کاشت محصول پسته در این نواحی مورد توجه قرارگرفته است. بررسی امکان کشت پسته در این نواحی و معرفی اراضی و ارقام مناسب برای کشت پسته مهم ترین هدف این پروژه است. در این تحقیق ابتدا مشخصات فنولوژیکی و شرایط رشد ارقام مختلف پسته تعیین شد. اطلاعات اقلیمی بر اساس داده های هواشناسی دراز مدت استخراج و با دوره فنولوژیک درخت پسته تطبیق داده شد. ویژگی های خاک ها با انجام مطالعات خاک شناسی تعیین گردید. کیفیت منابع آب با نمونه برداری و انجام تجزیه های آزمایشگاهی تعیین شد. داده ها در قالب بانک اطلاعاتی جمع آوری و پس از پردازش به صورت لایه های رقومی در محیط سامانه آرک/جی ای اس ذخیره شد. تجزیه و تحلیل داده های اقلیمی در منطقه طارم نشان داد که این منطقه به دلیل وجود محدودیت مقدار رطوبت نسبی هوا و بارندگی در دوره گرده افشانی برای کشت پسته مناسب نیست. در شهرستان ماهنشان ارقام احمدآقایی و اکبری از درصد خندانی زیاد، درصد پوکی کم و مناسب ترین زمان رسیدگی میوه برخوردار بوده و در زمره مناسب ترین ارقام پیشنهادی برای منطقه هستند. در این منطقه نیاز حرارتی و دمایی در زمان گرده افشانی نزدیک به حد مطلوب بوده و شرایط دمایی در طول فصل رشد برای درخت پسته ایده آل است. مقدار رطوبت نسبی هوا در زمان گرده افشانی در حد مطلوب و در طول فصل رشد اندکی بیش از حد مطلوب است. بارندگی در زمان گرده افشانی عامل محدود کننده و کاهش دهنده عملکرد کمی و کیفی پسته در منطقه ماهنشان است. از مجموع 10373 هکتار محدوده مطالعاتی در شهرستان ماهنشان، 4261 هکتار برای توسعه باغات پسته مناسب و از این مقدار 1519 هکتار برای توسعه باغات پسته در اولویت اول قرار دارد. بقیه اراضی به دلیل محدودیت عمق خاک، شیب و شوری زیاد برای توسعه باغات پسته مناسب نیست. مطالعه کیفیت منابع آب نشان داد که در فصل بهار، غلظت یون کلر و در فصل تابستان غلظت یون های کلر و پتاسیم و مقدار شوری آب در برخی از نقاط در رودخانه قزل اوزن بیش از حد مطلوب است. غلظت یون های کلر و سدیم در آب های زیرزمینی بیش از حد مجاز است. داده های ضروری در ساختار سیستم تصمیم‎گیری سلسله مراتبی AHP امتیازگذاری و با پردازش داده ها مناسب ترین مناطق کشت پسته در ماهنشان به صورت نقشه ارایه شد. برای این منظور از سه عامل اقلیم، خاک و آب استفاده شد. عامل اقلیم و آب به ترتیب بیشترین و کمترین وزن نهایی را در محاسبات دریافت کردند. عامل اقلیم در کلاس مناسب با محدودیت کم ویژگی های مقدار رطوبت نسبی هوا در دوره گرده افشانی و تشکیل میوه، متوسط دمای هوا در دوره رشد میوه، مقدار رطوبت نسبی هوا در دوره پر شدن مغز میوه و مقدار رطوبت نسبی هوا در دوره رشد میوه همراه بود. عامل خاک به دلیل کمبود مقدار ماده آلی، فسفر و پتاسیم قابل جذب خاک درکلاس مناسب با محدودیت کم تا متوسط قرار گرفت. منابع آب در کلاس نسبتا مناسب با محدودیت های شوری نسبتا زیاد، غلظت بیش از حد یون کلر و مجموع غلظت یون های کلسیم و منیزیم طبقه بندی شد. به طور کلی تنها 5/0 درصد از اراضی به دلیل دارا بودن بافت سنگین درمقطع کنترل بافت خاک با محدودیت متوسط روبرو بود. بقیه اراضی به دلیل محدودیت های کلی خاک و آب در کلاس مناسب با محدودیت کم طبقه بندی شد.کلمات کلیدی: درخت پسته، امکان کشت، دوره فنولوژی، نیازهای اقلیمی و خاک، سیستم تصمیم گیری سلسله مراتبی، استان زنجان