صابر گلکاری
کاظم سلیمانی
رحمان رجبی
ابراهیم روحی
مقصود حسن پور حسنی
رسول اسلامی

این تحقیق به منظور دستیابی به ژنوتیپ های با عملکرد بالاتر از ارقام موجود که واجد صفات زراعی مناسب و متحمل به تنشهای محیطی بویژه خشکی و سرما باشند، در ایستگاه های تحقیقات کشاورزی دیم مراغه، قاملو، زنجان و سرارود اجرا گردید. در این تحقیق تعداد 358 لاین و رقم گندم انتخابی از آزمایشات مقایسه عملکرد مقدماتی داخلی، ژنوتیپ های انتخابی از خزانه های بین المللی به همراه ارقام شاهد سرداری، باران، اوحدی، رصد، هما، تک آب وآذر2 در آزمایش مقایسه عملکرد مقدماتی مشترک در مناطق سرد و معتدل سرد کشور به صورت مشاهده ای مورد مطالعه قرار گرفتند. طی فصل زراعی از صفات مورد نظر در مراحل مختلف رشد یادداشت برداریبه عمل آمده ونیز خسارت سرمای زمستان و عکس العمل لاین ها در مقابل بیماری های شایع در منطقه ثبت گردید. در ایستگاه مراغه بارش های سالیانه در مقایسه با میانگین بلندمدت 42/21 درصد و نسبت به سال زراعی گذشته 08/48 درصد افزایش داشت. در زنجان نیز بارش های سالیانه با 83/23 درصد افزایش نسبت به سال گذشته همراه بود. در حالیکه در ایستگاه سرارود این میزان در مقایسه با میانگین بلند مدت 143 میلی متر و نسبت به سال زراعی گذشته 4/32 درصد کاهش داشت و نیز در قاملو میزان بارش ها 5/23 درصد کاهش را نسبت به سال گذشته نشان داد. عملکرد ژنوتیپ های مورد مطالعه در ایستگاه مراغه از از حداقل 2250 تا حداکثر 5275 کیلوگرم در هکتار (ژنوتیپ شماره 79) متغیر بود. در ایستگاه سرارود ژنوتیپ شماره 124 با تولید 4371 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد را در میان ژنوتیپ های مورد بررسی تولید نمود. همچنین بالاترین میانگین تولید در ایستگاه های قاملو و زنجان به ترتیب برابر 4000 (ژنوتیپ شماره 340) و 2450 کیلوگرم در هکتار (ژنوتیپ شماره 337) بود. در این بررسی محاسبه همبستگی های بین صفات نشان داد که ژنوتیپ های زودرس عملکرد دانه بیشتری را در شرایط دیم تولید می کنند. همچنین مشاهده گردید که ژنوتیپ های دارای ارتفاع بیشتر از پتانسیل تولید دانه بیشتری نیز در شرایط دیم برخوردار هستند. مقایسه میانگین صفات بین ایستگاه ها روشن نمود که ژنوتیپ های مورد مطالعه در سرارود زودتر و در زنجان بسیار دیرتر از دیگر ایستگاه ها وارد مراحل فنولوژیک ظهور سنبله و رسیدگی فیزیولوژیک شدند. وزن هزاردانه از صفاتی بود که ثبات بسیار خوبی را در مناطق مختلف نشان داد. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ های شرکت کننده در آزمایش از حدود 3701 کیلوگرم در هکتار در ایستگاه مراغه تا 1148 کیلوگرم در هکتار در سرارود متغیر بود. از مجموع تعداد 358 ژنوتیپ مورد مطالعه در نهایت تعداد 84 ژنوتیپ برای ادامه بررسی در آزمایشات مشترک مقایسه عملکرد پیشرفته مناطق سرد دیم انتخاب گردیدند. واژه های کلیدی: مقایسه عملکرد،گندم نان، کشت دیم