محمدصیاد بورانی
سلطنت نجار لشگری
محمد اسماعیل فخارزاده

این پژوهش با هدف آگاهی از وضعیت مدیریت بهداشتی و میزان آشنایی مدیران و کارکنان مزارع در کنار وضعیت آلودگی در مزارع ماهیان سرد آبی استان زنجان صورت پذیرفت. نمونه برداری و بررسی ها شامل نمونه برداری از آب و ماهیهای مزارع استان و همینطور تکمیل پرسشنامه مربوطه طی مصاحبه حضوری با صاحبان مزارع بود. بررسی ماهیهای هر مزرعه شامل نمونه برداری از ماهیهای مزرعه، کشت باکتریایی، کشت قارچی و بررسیهای انگلی بود. شاخصهای مدیریت مورد بررسی عبارت بودن از شاخص بهداشت، شاخص کیفیت محل پرورش و شاخص نظارت. برای هر یک از این شاخص ها ده زیر پارامتر تعریف و به هر زیر پارامتر نیز نمره ای بین 1 تا 4 اختصاص یافت. در مجموع هر شاخص نمره ای بین 1 تا 40 اختصاص یافت. در نهایت شاخص ها با استفاده از آزمون های آماری غیر پارامتریک با یکدیگر مقایسه گردیدند. همچنین با استناد به بررسی آلودگی به عمل آمده برای هر مزرعه شاخص آلودگی تعریف گردید. در نهایت بین هر شاخص و شاخص آلودگی مزارع رگرسیون خطی گرفته شد. نتایج بررسی نشان داد که در مزارع استان در بین شاخصهای مورد بررسی اختلاف معنی داری مشاهده نشده است. اما در ارتباط با رابطه رگرسیون خطی بین هر شاخص و آلودگی مزارع شاخص کیفیت محل پرورش به نسبت دو شاخص دیگر ضریب رگرسیون بالاتری (حدود 0.3) را نشان داد. این مساله بیانگر اهمیت بیشتر کیفیت محل پرورش در استان زنجان در میزان تولید مزارع است. همچنین می توان بیان نمود که در مزارع بیشتر به پتانسیل محل پرداخته شده است. بررسی شاخص بهداشت در مزارع استان نشان داد که از نظر شاخص بهداشت افلب مزارع استان زنجان بسیار نزدیک به یکدیگرند. به عبارت دیگر شاخص بهداشت در مزارع استان در سطح متوسط قرار دارد. همچنین در بین زیر پارامترهای موثر در تعیین شاخص زیر پارامتر قرنطینه کمترین مقدار را از آن خود کرد. این بدان معنی است که مزارع استان زنجان توجه کافی به بحث قرنطینه و وارد کردن ماهی به سیستم خود ندارند. در مورد شاخص نظارت پراکندگی بیشتر بود و به عبارت دیگر مزارعی با نظارت قوی تر در استان وجود دارند. با این حال اختلافی بین این شاخص و شاخص بهداشت مشاهده نشد. در این رابطه سطح تحصیلات و آگاهی کارکنان و مدیران مزارع استان کمترین مقدار را از آن خود کرد که بیانگر نیاز مدیران مزارع استان به شرکت در دوره های ترویجی می باشد. در مورد شاخص کیفیت محل پرورش علیرقم نزدیکی این شاخص با دو شاخص دیگر وضع اندکی بهتربود. بیشینه مقادیر این شاخص در مقایسه با دو شاخص دیگر بیشتر بود. البته کمترین زیر پارامتر در تعیین این شاخص توجه به ساخت بناهای جانبی مانند سایه بان بود. با توجه به اینکه اکثر مزارع استان از آب چاه بهره می برند زیر پارامتر کیفیت آب در مزارع استان به نسبت بالا بود. البته این مساله نیاز به سایه بان و سایر سازه های جانبی همانند انبار وسایل و کارگاه را در مزارع استان دو چندان می سازد که به این مورد نیز توجهی نشده است. از نظر وضعیت آلودگی نیز مزارع استان آلودگی بالای انگلی نشان دادند که بیانگر توجه اندک به بحث مدیریت بهداشتی می باشد. در آخر با توجه به رعایت برخی موازین مدیریت بهداشتی و نظارت از این دو منظر مزارع استان نیاز به نظارت دقیق تر و بهبود سیستم مدیریت دارند. در مورد پتانسیل محل پرورش مزارع استان از وضع نسبتا مطلوبی برخوردارند. با این حال این مساله نظارت هرچه بیشتر و هرچه بهتر مسیولان را طلب می کند.کلمات کلیدی: شاخص بهداشت، شاخص نظارت، کیفیت محل، آلودگی، مزارع استان زنجان