مسعود سلطانی نجف ابادی
عراز محمد نوری راد دوجی
حبیب تشکری میمند

به منظورارزیابی ترکیب پذیری عمومی 15 لاین فرانسوی و 2 لاین نرعقیم سیتوپلاسمی (A LINE) آفتابگردان به عنوان تستردر سال 1392 در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذرتلاقی داده شدند. 30 هیبرید مربوطه به همراه 17 والد و هیبرید SHF81-90 به عنوان شاهد در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار در سال 1393 در مزرعه موسسه تحقیقاتی اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در بخش دانه های روغنی تحت بررسی قرار گرفتند. در طول دوره رویش از صفات مختلفی شامل: تاریخ سبز شدن، ستاره ای شدن، شروع گلدهی، پایان گلدهی، گلدهی کامل، رسیدن فیزیولوژیک، همچنین ارتفاع طبق تا سطح زمین، ارتفاع بوته، ارتفاع خمیدگی ساقه، قطر طبق، قطر پوکی طبق، تعداد برگ، قطر ساقه در سه محل اتصال، وسط بوته و سطح زمین،` فاصله میانگره در سه قسمت بالا، وسط وپایین بوته، طول و عرض برگ وسط و طول دمبرگ آن، ضخامت طبق و بعد از برداشت از صفات دیگری مانند وزن 5 طبق قبل از کوبیدن، تعداد بوته برداشت شده، وزن دانه ها قبل از بوجاری و بعد از بوجاری، عملکرد دانه تک بوته، وزن دانه و نسبت مغز به پوست یادداشت برداری گردید همچنین درصد روغن توسط دستگاه سوکسله در بخش تحقیقاتی دانه های روغنی اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس حاکی از معنی داری اکثر صفات بود. برآورد ترکیب پذیری عمومی مبین برتری لاینهای 3، 8،9 و 11 از نظر صفات عملکرددانه و زمان رسیدگی فیزیولوژیک بود. همچنین ترکیب های T1×L11، T2×L11، T1×L15 و T2×L15 از نظر این دو صفت دارای برتری بودند. برآورد هتروزیس نسبت به والد برتر گویای وجود هتروزیس برای همه صفات به غیر از صفت مساحت برگ بود. اغلب صفات توسط اثر افزایشی ژنها کنترل میشوند، با این حال نقش توام اثرات غالبیت و افزایشی برای صفات ارتفاع خمیدگی ساقه، قطر ساقه در محل اتصال و وسط بوته، متوسط قطر ساقه، مساحت تقریبی برگ، عملکرد دانه در تک بوته، درصد روغن و عملکرد روغن در تک بوته قابل ذکر میباشد. کلمات کلیدی: آفتابگردان، ترکیب پذیری عمومی و خصوصی، تجزیه لاین × تستر