معصومه خیرگو
رضا اقنوم
صفرعلی صفوی
صومعه علیائی
شاهپور ابراهیم نژاد
عباس خانی زاد
رحیم هوشیار

استفاده از ارقام مقاوم موثرترین و اقتصادی ترین روش کنترل بیماریها می باشد. وجود آلودگی طبیعی این امکان را می دهد که بتوان با بررسی ارقام از بین آنها مقاومت را جستجو و مشخص کرد. بدین منظور مقاومت 34 لاین پیشرفته جو دیم نسبت به بیماریهای مهم لکه برگی در سال زراعی 94-1393 در مرحله گیاه کامل در مناطق گرگان، مشهد، اردبیل، ساری، مریوان و میاندوآب مورد ارزیابی قرار گرفتند. هر لاین در دو خط یک متری و به فاصله 30 سانتی متر از یکدیگر کاشته شدند. به فاصله هر 10 لاین و نیز در حاشیه خزانه رقم حساس افضل کاشته شد. یادداشت برداری از واکنش لاینها براساس روش ساری و پرسکات تغییر یافته توسط ایال و همکاران در مقیاس 99-00 و شدت آلودگی بیماری زنگ قهوه ای بر اساس مقیاس اصلاح شده کاب و همچنین تیپ آلودگی R(مقاوم)، MR(نیمه مقاوم)، MS(نیمه حساس) و S (حساس) بر اساس روش رولفز و همکاران انجام شد. در منطقه گرگان بیماری زنگ قهوه ای، سفیدک پودری، لکه توری و لکه قهوه ای معمولی جو در بین ژنوتیپ های مختلف ظاهر گردید. نتایج عکس العمل گیاه کامل نسبت به بیماری زنگ قهوه ای جو در منطقه گرگان نشان داد که همه لاینها واکنش حساسیت از خود نشان دادند و در ارزیابی شدت بیماری سفیدک پودری جو، تعداد 20 لاین مقاوم، 6 لاین نیمه مقاوم و 8 لاین نیمه حساس بر آورد شد. نسبت به بیماری لکه توری تعداد 7 لاین مقاوم، 2 لاین نیمه مقاوم، 1 لاین حساس، 7 لاین نیمه حساس و مابقی لاینها بدون علایم بودند. نسبت به بیماری لکه قهوه ای معمولی جو تعداد 13 لاین مقاوم، 7 لاین نیمه مقاوم، 12 لاین نیمه حساس و 2 لاین حساس برآورد شد. در منطقه ساری بیماری زنگ قهوه ای، سفیدک پودری و لکه قهوه ای معمولی جو در بین ژنوتیپ های مختلف ظاهر گردید. نتایج عکس العمل گیاه کامل نسبت به بیماری زنگ قهوه ای جو نشان داد که 94 درصد لاینها واکنش حساسیت از خود نشان دادند و در ارزیابی شدت بیماری سفیدک پودری جو، تعداد 1 لاین مقاوم، 24 لاین نیمه حساس و 9 لاین حساس بر آورد شد. نسبت به بیماری لکه قهوه ای، 88 درصد لاینها واکنش مقاومت نشان دادند. در مشهد تعداد 12 ژنوتیپ، در اردبیل 8 ژنوتیپ، در میاندوآب 5 ژنوتیپ و در مریوان 23 ژنوتیپ دارای مقاومت قابل قبولی نسبت به بیماری های لکه برگی داشتند. که این موضوع نشانگر احتمال وجود ژن های موثر مقاومت گیاه کامل (Adult Plant Resistance) در این ژنوتیپ ها می باشد.. بنابراین با تعیین ژنهای مقاومت موجود در ارقام و لاینهای مختلف می توان از آنها در جهت ایجاد مقاومت و تولید ارقام مقاوم به این بیماری ها استفاده کرد.واژه های کلیدی: جو - مقاومت- اسکالد - لکه قهوه ای معمولی - سفیدک پودری