فریدون پاداشت دهکایی
محمدرضا علیزاده
فاطمه حبیبی
اکبر خداپرست
علی الهی نیا
محمد مباشر امینی
سمیه داریوش
حسن پورفرهنگ
مریم پیشداد

تغییر رنگ دانه برنج بیماری پیچیده ای است، که توسط طیف وسیعی از میکروارگانیسم ها ایجاد و توسعه آن با توجه به رقم، فصل و منطقه متفاوت است. به منظور تعیین عوامل قارچی روی دانه های تغییر رنگ یافته برنج، نمونه های خوشه های آلوده ارقام هاشمی (محلی)، خزر و گوهر (اصلاح شده)، در مرحله رسیدن از شالیزارهای مختلف استان گیلان در سال 1392 جمع آوری شدند. برای جداسازی قارچ ها از دانه های تغییر رنگ یافته از روش های کشت روی کاغذ صافی مرطوب، کشت روی محیط های غذایی آگاردار و روش شست وشوی بذر استفاده شد. در این تحقیق اثر تغییر رنگ دانه در دو سطح (با شدت آلودگی زیاد و کم) بر خصوصیات فیزیکی، نیروی گسیختگی دانه و نیز ویژگی های تبدیل سه رقم هاشمی، خزر و گوهر مورد بررسی قرار گرفت. در نتیجه بعد از ثبت خصوصیات پرگنه و صفات مورفولوژیکی قارچ ها، از جنس Cladosporium گونه هایC. oxysporum، C. perangustum، C. angustisporum ، C. cladosporioides و C. tenuissimum، از جنس Bipolaris گونه های B. chloridis و B. sorghicola، B. tripogonis، B.cynodontis وB. oryzae و گونه ها ی Curvularia clavata، Acremonium hyalinulum ، Fusarium. lateritium و گونه ی Epicoccum nigrum و گونه های شناسایی نشده از جنس های Epicoccum، Curvularia، Fusarium، Acremonium، Epicoccum، Penicillium و Aspergillus تشخیص داده شدند. نتایج همچنین نشان داد که در هر یک از ارقام مورد آزمایش، طول، ضخامت، قطر میانگین هندسی و حسابی، سطح و حجم دانه و وزن هزار دانه در شدت آلودگی بالا بطور معنی داری کمتر از مقادیر معادل آنها در شدت آلودگی پایین بود. همچنین درصد برنج سالم، راندمان تبدیل، درجه سفیدی و نیروی گسیختگی دانه در بارگذاری خمشی بطور میانگین در شدت آلودگی بالا به ترتیب 69/89 درصد، 73/65 درصد، 05/51 درصد و 78/17 نیوتن و در شدت آلودگی پایین به ترتیب 08/86 درصد، 98/62 درصد، 39/48 درصد و 19/18 نبوتن تعیین گردید که اختلاف بین آنها در سطح یک درصد معنی دار بود. با توسعه درصد آلودگی تغییر رنگ سطح دانه، تغییرات معنی داری در خصوصیات درصد آمیلوز(75162/0-r= )، محتوی پروتیین دانه(71645/0r=)، حداکثر گرانروی در طی حرارت دادن نمونه(77432/0-r= )، حداقل گرانروی ((79275/0-r= ) و برگشت پذیری(64413/0r= ) در رقم گوهر مشاهده شد. در مورد ارقام هاشمی و خزر ، افزایش آلودگی باعث کاهش معنی دار محتوی آمیلوز در رقم هاشمی (59958/0-r= ) و کاهش معنی دار طول دانه در رقم خزر(69522/0-r=) شد . با توجه به اینکه پارامترهای گرانروی تعیین کننده کیفیت پخت نمونه می باشد با مشاهده بیشترین تغییرات در گرانروی رقم گوهر، می توان نتیجه گرفت آلودگی تغییر رنگ سطح دانه بیشترین تاثیر منفی را بر کیفیت پخت رقم گوهر خواهد داشت. واژههای کلیدی: ارقام برنج ایرانی، بذر برنج، بیماری قارچی،کیفیت دانه برنج