حشمت اله آقارضی
علی اکبر داودی راد
شمس اله نیکجه فراهانی
ابوالفضل نجیمی
سعید نبی پی لشکریان

کمبود آمار رسوب دهی در حوزهصهای آبخیز و نیاز برنامه ریزان حفاظت خاک به اطلاع از میزان فرسایش و رسوب دهی، استفاده از مدل های تجربی را اجتناب ناپذیر ساخته است. استفاده از این مدل ها در مناطق مختلف نیز، نیازمند بررسی های لازم هست. لذا در این تحقیق به ارزیابی کارآیی مدل ‭EPM‬، در حوضه های فاقد آمار پرداخته شد. ابتدا با استفاده از بازدیدهای میدانی، تعداد ‮‭11‬ بند خاکی با پراکنش مناسب با عمر حداقل ده سال که سرریز رسوب نداشتند انتخاب شد. سپس با تعیین سطح رسوب گذاری با استفاده از ‭GPS ‬و تعیین ضخامت سطح رسوب گذاری شده بر اساس حفر پروفیل به صورت سطح شبکه بندی شده، وزن رسوب ذخیره شده در هر بند خاکی و رسوب دهی ویژه حوزه آبخیز بالادست هر بند تعیین شد. در مرحله بعد به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی، عوامل مدل تجربی ‭EPM ‬به صورت لایه های رقومی تهیه شد و درنهایت رسوب دهی ویژه برآوردی با استفاده از این روش تعیین گردید. در مرحله بعد به منظور ارزیابی کارآیی مدل ‭EPM‬، از معیار خطای نسبی استفاده شد. مقادیر توصیفی بندها و برآوردهای مدل مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین از شاخص کارآیی ‭NSE ‬استفاده شد. نظر به این که مقدار این شاخص در این تحقیق برابر ‮‭0/14‬- محاسبه شد، نتیجه گیری شد که این مدل فاقد کارآیی لازم برای محاسبه رسوب هست. از طرفی، این ارزیابی برای هشت حوضه که خطای نسبی زیادی نداشتند انجام شد و ملاحظه گردید که با حذف حوضه های قشلاق، معین آباد و گوشه بین برآوردهای مدل و رسوب مشاهده ای بند رابطه بسیار خوبی ایجاد شد و شاخص کارآیی ‭NSE ‬به ‮‭0/65‬ افزایش یافت. بدین ترتیب نتیجه گیری شد که این مدل باید با احتیاط در استان مرکزی استفاده شود. کلمات کلیدی: رسوب دهی، مدل ‭EPM‬، ارزیابی کارآیی، بند خاکی واستان مرکزی.