حسن موسوی فضل
احمد اخیانی
امیر عطاری
مهدی مزحجی

به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف آب آبیاری و کود پتاسیم بر عملکرد، اجزا عملکرد و رشد ریشه در سه رقم سورگوم علوفهصای، پژوهشی در اراضی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان( شاهرود) در سال های ‮‭1392‬ و ‮‭1393‬ انجام شد. این پژوهش به دو صورت گلدانی و مزرعه ای صورت پذیرفت. هدف از پژوهش گلدانی مطالعه ی ریشه، اندام هوایی و هدف از پژوهش مزرعه ای تعیین عملکرد و تحلیل های اقتصادی مربوط به آن در شرایط واقعی بود. فاکتورهای این پژوهش شامل آب آبیاری در سه سطح (،‮‭75 50‬ و ‮‭100‬ درصد نیاز آبی)، کود پتاسیم در سه سطح ( صفر، ‮‭50‬ و ‮‭100‬ درصد نیاز کودی بر اساس آزمون خاک) و ارقام سورگوم علوفه ای (پگاه، کرج و اسپیدفید) بودند. آب آبیاری بر اساس داده های روزانه ایستگاه هواشناسی منطقه با روش پنمن مانتیث اصلاح شده فایو محاسبه و با سیستم آبیاری قطره ای تیپ در اختیار گیاه قرار گرفت. کود پتاسیم مورد نیاز براساس آزمون خاک تعیین و در 3 نوبت بصورت محلول در اختیار گیاه قرار گرفت. نتایج تجزیه ی واریانس داده های پژوهش مزرعه ای وگلدانی نشان داد که اثر عوامل آب آبیاری، کود پتاسیم و رقم بر عملکرد محصول، وزن خشک ریشه، حجم ریشه، وزن خشک اندام های هوایی، ارتفاع گیاه، تعداد برگ هر بوته، وزن خشک برگ، سطح برگ و وزن خشک ساقه معنی دار است. برای تعی ین تواب ع تولی د عملکرد -آب - کود پتاسیم از توابع رگرسیونی به فرم های خطی س اده، خطی لگ اریتمی، درج ه دوم و نمایی استفاده ش د. معادله ی درجه دوم از بین توابع مورد بررسی به عنوان معادله ی برتر انتخاب شد. برای بررس ی اث ر جداگان ه و ت وام آب آبی اری و کود پتاسیم ب ر عملک رد علوفه، ش اخص ه ای تولید نهایی ‭(MP) ‬و نرخ جایگزینی فنی ‭(MRTS) ‬برای آب آبیاری و کود پتاسیم محاسبه شد. متوسط شاخص تولید نهایی عملکرد علوفه نسبت به عمق آب آبیاری ‭(MPI) ‬برابر با ‮‭1/52‬ تن بر سانتی متر، شاخص تولید نهایی کود پتاسیم ‭(MPK) ‬برابر با ‮‭0/076‬ تن بر کیلوگرم در هکتار بدست آمد. نرخ جایگزینی فنی کود پتاسیم به جای آب آبیاری ‭(MRTS) ‬برای عملکرد علوفه ‮‭0/05‬ کیلوگرم تعیین شد. متوسط ارزش ریالی تولی د علوفه نسبت به عمق آب آبیاری برابر ‮‭3040000‬ ریال و ارزش تولید نهایی کاربرد کود پتاسیم ‮‭152000‬ ریال (براساس قیمت علوفه در سال ‮‭1393‬) بدست آمد. عمق ه ای ش اخص آب آبی اری در ش رایط مختلف محاسبه شد. عمق بهینه ی آبیاری در شرایط محدودیت منابع آب ‮‭53/5‬ سانتی متر تعیین شد. در عمق بهینه ی مصرف آب، بازده ریالی هر مترمکعب آب معادل ‮‭28687‬ و در عمق حداکثر ‮‭21707‬ ریال محاسبه شد. کلید واژه : آب آبیاری- سورگوم علوفه ای - شاخص تولید نهایی- ریشه- کود پتاسیم - نرخ جایگزینی فنی