بهروز گلعین
مسعود رحیمی
مالک قاسمی
فرهاد رفعت
سیروس نعمت الهی
کامران مظفری
حشمت اله خانجانی
منصور نوری

نارنگی کلمانتین یکی از ارقام انتخابی مناطق شمالی کشور می باشد که از جهات مختلف دارای بازارپسندی مناسبی است. اصلاح نارنگی کلمانتین به منظور تولید میوه با صفات برتر باغبانی در طی سال های گذشته با همکاری انرژی اتمی (بخش تحقیقات کشاورزی هسته ای) شروع و پیوندک های این رقم با دزهای ‮‭40‬ و ‮‭45‬ گری با اشعه گاما پرتوتابی شد. به منظور ارزیابی کمی و کیفی ‮‭13‬ موتانت زودرس و دیررس بدست آمده به همراه شاهد (نارنگی کلمانتین) روی پایه نارنج، پروژه ای به صورت آزمایش فاکنوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و سه درخت در هر تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. فاکتورهای مورد مطالعه شامل نوع موتانت و زمان برداشت بود. پس از برداشت میوه صفاتی از قبیل تعداد بذر، تعداد پره، چسبندگی گوشت به پوست، طول، عرض، ویتامین C، حجم، ضخامت پوست، وزن میوه، ‭b (‬شاخص زرد- آبی)، ‭a (‬شاخص قرمز- سبز)، ‭L (‬شاخص درخشندگی)، ‭H (‬زاویه رنگ)، ‭C (‬خلوص یا اشباع رنگی)، ‭TSS (‬درجه بریکس)، ‭TA (‬اسیدیته قابل تیتر)، میزان فنل کل، ظرفیت آنتی اکسیدانی، زمان تغییر رنگ میوه از سبز به زرد، شکل میوه، شکل قاعده میوه، شکل نوک میوه، بافت سطح پوست و زمان رسیدن میوه مورد اندازه گیری قرار گرفت. بر اساس نتایج، با وجود تفاوت در خصوصیات مرفولوژی موتانت ها، این موتانت های مورد بررسی تفاوت های قابل تشخیص از نظر اندازه و وزن میوه، ضخامت پوست و یا ترکیبات شیمیای درونی با نارنگی کلمانیتن باشند وجود نداشت، اما از بین توده حاصل از پرتوتابی، پس از ارزیابی صفات اندازه گیری شده در برداشت های مختلف سه نوع موتانت زودرس، میان رس و دیررس تفکیک گردید. موتانت های زودرس‮‭36‬-،‮‭20 19‬-،‮‭36-17 9‬و ‮‭36-18‬ در دهه دوم آبان، موتانت های میان رس 6-،‮‭10 6‬-،‮‭22 7‬-،‮‭13 8‬-،‮‭7-16 6‬ و ‮‭65-14‬ در دهه اول آذر و موتانت های دیررس 4-،‮‭66-1 72‬ و ‮‭68-1‬ در دهه اول دی به مرحله برداشت رسیدند. واژه های کلیدی: پرتوتابی، کلمانتین، موتانت، زودرس