احسان زندی اصفهان
مصطفی زارع
کاظم دشتکیان
مهدی سلطانی

به منظور برنامه ریزی صحیح و مدیریت بهینه منابع موجود در یک مرتع و رسیدن به حداکثر عملکرد دام و همچنین تعیین ظرفیت چرایی در یک مرتع، آگاهی از کیفیت علوفه گیاهان موجود در ترکیب مرتع ضروری است. هدف اصلی این تحقیق بررسی روند تغییرات کیفیت علوفه گونه های مرتعی در سه مرحله فنولوژیک، تعیین زمان مناسب چرای دام در مراتع مورد بررسی می باشد. مهمترین شاخص های کیفی گیاهان عبارت است از دیواره سلولی عاری از همی سلولز‭(ADF)‬، فیبرخام‭(CF)‬، پروتیین خام‭CP))‬، ماده خشک قابل هضم‭(DMD) ‬و انرژی متابولیسمی‭ME)). ‬تحقیق حاضر به منظور ارزیابی کیفیت علوفه دو گونه ‭Salsola yazdiana ‬در مسیر اردکان چوپانان و‭S. tomentosa (‬مسیر روستای چاه افضل) در اطراف کویر چاه افضل اردکان یزد به اجرا گذارده شده است. نمونه گیری از دو گونه سالسولا در سه مرحله رشد رویشی، گلدهی و بذردهی انجام گرفت. شش ویژگی مهم کیفیت علوفه شامل ‭DMD‬، ‭WSC‬، ‭CP‬، ‭CF‬، ‭ME ‬و ‭ADF ‬در سه مرحله فنولوژیکی (رویشی، گلدهی و بذردهی) با استفاده از دستگاه ‭NIR Near) Infrared Spectroscopy) ‬مدل ‭INFRAMATIC‬‮‭8620‬تعیین شد. مقدار انرژی متابولیسمی در هر کیلوگرم ماده خشک با استفاده از رابطه بین ماده خشک قابل هضم محاسبه گردید. آنالیز داده ها در قالب طرح پایه کاملا" تصادفی و به روش فاکتوریل با استفاده از نرم افزار آماری ‭SAS ‬انجام گرفت. جهت بررسی مقایسه میانگین بین گونه ها از روش آزمون دانکن، جهت مقایسه میانگین فاکتور مراحل رشد بر کیفیت علوفه از آزمون مستقل غیرجفتی و جهت مقایسه میانگین اثر متقابل مراحل رشد و گونه های هالوفیت از آزمون ‭LS means ‬استفاده شد. نتایج حاکی از آن است که فاکنورهای شاخص های کیفیت علوفه بین گونه ها و در مراحل سه گانه رشد فنولوژیکی تفاوت معنی داری از نظر آماری داشت (‮‭0/01‬‭> P). ‬شاخص های مثبت کیفیت علوفه از جمله ماده خشک قابل هضم و پروتیین خام در مراحل گلدهی و رسیدن بذر حداکثر بوده و از ارزش علوفه ای بالاتری برخوردارند. مقایسه میانگین بین دو گونه حاکی از آن است که ‭(DMD)‬، ‭(WSC)‬و ‭(ME) ‬در گونه ‭Salsola tomentosa ‬بیشتر از گونه ‭S. yazdiana ‬می باشد در حالی که ‭(CP)‬، ‭(ASH) ‬و ‭(ADF) ‬در گونه ‭S. yazdiana ‬بیشتر و در رده بالاتری نسبت به گونه ‭S. tomentosa ‬قرار دارد. کلمات کلیدی: کیفیت علوفه، گیاهان شورزیست ، ‭Salsola yazdiana‬، ‭Salsola tomentosa ‬، کویر چاه افضل اردکان