محمد علی علیزاده
اسماعیل سیدیان
محمدرضا پهلوانی
رضا صفوی
محمود امیرخانی
معصومه ایزدپناه
حمیده جوادی
پروین صالحی شانجانی
لیلا فلاح حسینی

به منظور بررسی صفات مورفولوژیکی و عملکرد اسانس جمعیت های گونه های جنس ‭Tanacetum ‬آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط مزرعه اجرا گردید. بذور نمونه ها در گلدانهای ‭Jiffy ‬در اواسط اسفند ماه سال ‮‭1391‬در گلخانه کشت شدند. نشاها اوایل اردیبهشت سال ‮‭1392‬ پس از کرتبندی و آبیاری جهت کاشت به زمین اصلی انتقال یافتند. صفات قطر طولی و عرضی، تاج پوشش، سطح تاج پوشش، ارتفاع و تعداد گل در بوته، زمان گلدهی و برداشت، وزن تر و خشک سر شاخه، درصد و عملکرد اسانس، درجه حرارت تجمعی رشد روزانه، در ‮‭67‬ جمعیت اندازهگیری وارزیابی شدند. جمعیتها در قالب گونه های ‭T.parthenium‬، ‭T.polycephalum ‬، ‭pinnatum T.‬، ‭tabrisianum‬، T، ‭uniflorum‬، T، ‭balsamita.T‬، و ‭vulgare T. ‬شاسایی شدند. نتایج تجزیه واریانس بین گونه ها نشان داد که در گونه ‭T.parthenium ‬میانگین صفات رویشی ارتفاع گیاه، قطر عرضی و طولی تاج پوشش، سطح تاچ پوشش و تعداد گل از سایر گونه بیشتر بود. سه گونه ‭T.parthenium ‬، ‭T.balasmati‬، ‭T.vulgare ‬دارای وزن سرشاخه بالایی بوده و لذا از 4 گونه دیگر برتر بود. درصد و عملکرد اسانس گونه ‭Tanacetum Balsamita ‬از سایر گونه ها بیشتر بود. در مقایسه بین جمعیت های گونه ‭T.parthenium ‬، نتایج نشان داد که وزن تر خشک سرشاخه یا شاخساره دو جمعیت ‮‭26500‬-همدان، ‮‭27186‬ شفت از سایر جمعیت ها برتر بودند. همچنین جمعیت ‮‭14340‬-همدان با بارده اسانس زیاد، و جمعیت ‮‭27158‬-فومن با عملکرد اسانس بالاتر به عنوان جمعیت های برتر محسوب شدند. جمعیتهای‮‭2956‬-کلیبر، ‮‭14340‬-همدان، ‮‭16809‬-تهران، ‮‭21195‬-فومن و‮‭23424‬-تفت، به دلیل داشتن تعداد روز زمان گل دهی و درجه حرارت تجمعی رشد روزانه کم نسبت سایر جمعیتها زودرس محسوب شدند. نتایج جمعیت های بین گونه ‭T.polycephalum ‬نشان داد که جمعیت های ‮‭27511‬-آذربایجان غربی، به دلیل دارا بودن بیشتر وزن تر خشک سرشاحه، ‮‭17600‬-قم دارای بیشترین بازده اسانس و جمعیت ‮‭22615‬-کردستان داری عملکرد اسانس برتر از سایر جمعیت ها شناخته شدند. جمعیت هایی ‮‭11650‬- قم، ‮‭22824‬-آذربایجان غربی، ‮‭25957‬-کردستان، ‮‭26535‬-همدان، ‮‭26698‬ گیلان، ‮‭29814‬-کهکیلویه و بویراحمد، ‮‭30352‬- لرستان، ‮‭33321‬-زنجان، ‮‭35579‬-مازندران بعنوان زودرس محسوب شدند. واژههای کلیدی‭: Tanacetum‬، جمعیت، مورفولوژی، فنولوژی.