باقر قرمزچشمه
فرود شریفی
حمید رضا پیروان
محسن شریعت جعفری
محمود عرب خدری
رضا بیات
علی جعفری اردکانی
علی اکبر نوروزی
علیرضا اسلامی

تهیه و تکمیل اطلاعات مکانی در مورد ویژگی های طبیعی حوزه های آبخیز ایران از جمله ضروریات تحقیقاتی و اجرایی در سطح کشور است. در حال حاضر اطلاعات پراکنده ای در سطح کشور وجود دارد که نیاز به بازبینی و به روز رسانی جهت بالا بردن دقت اطلاعات دارند. در این طرح تحقیقاتی نقشه سیمای حوزه های آبخیز مشتمل بر نقشه های پایه، کاربری، زمین شناسی، منابع اراضی، فرسایندگی باران، سیل خیزی و خسارات سیل، رسوبدهی معلق ایستگاه ها و فرسایش و رسوب حوزه ها مورد بازنگری قرار گرفت و تکمیل شد. به این منظور ابتدا هریک از نقشه های تولید شده فوق در قالب حوزه های رتبه 2 تماب مورد بررسی قرار گرفت و ایرادات موجود شناسایی و برطرف شدند. سپس خروجی های مهم مانند حساسیت واحدهای سنگی، شدت سیل خیزی، خطرات سیل، شدت رسوب دهی، شدت فرسایش و کاربری در حوزه های رتبه 4 استخراج گردید. همچنین خلاصه ای از وضعیت حوزه از دیدگاه فرسایش، سیل، کاربری، اقلیم و رسوبدهی برای هریک از حوزه های رتبه 2 از گزارشات استخراج گردید. نقشه اولویت نهایی عملیات آبخیزداری بعنوان یک لایه اطلاعاتی به همراه رودخانه های اصلی، شهرهای مهم و ... روی هم گذاشته شد. جدول استخراج شده برای هریک از حوزه های رتبه 4 در محیط ‭ArcGIS ‬وارد و به پلی گون مربوطه متصل شد. در نهایت یک ‭Layout ‬یا خروجی مناسب در قطع مناسب برای حوزه های رتبه 2 بدست آمد. بررسی حساسیت واحدهای سنگی حوضه هراز-نکا نشان داد که فراوانی طبقاتی با مقاومت متوسط بالا، متوسط و متوسط پایین به فرسایش بیشصترین فراوانی را در این حوضه به خود اختصاص دادهصاند. نتایج فرسایندگی باران نیز نشانصدهندهصی یک روند کاهشی از ساحل به ارتفاعات بوده که یک ناحیه کاهش شدید در بخش مرکزی حوزه و روند کاهشی ساحل به ارتفاعات را نقض کرد.این حوزهاز لحاظ گل-آلودگی و رسوبدهی، دارای رسوبدهی ویژهمتوسط، گل آلودگی در بخشهای مختلف متفاوت بوده بطوریکه رسوبدهی متوسط ویژه در حدود ‮‭90‬تا ‮‭515‬تن بر کیلومتر مربع در سال به تربیب در ایستگاههای شیرگاه و کیاکلا ه متغیر بود. نتایج سیلخیزی حوضه ها نشان داد که حوزههای رتبه 4دارای بیشترین دبی ویژه حداکثر لحظه ای به ترتیب شامل کاری و داراب کلا می باشند بر اساس اطلاعات دریافتی از ‮‭50‬ سال گذشته، حوزه خلیج گرگان در طبقه خطر سیل شدید قرار داشته و حوزه های چهاردانگه و سراب تجن طبقه خطر سیل نسبتا خفیف را بخود ختصاص دادند. میانگین فرسایش در منطقه نسبتا زیاد بوده بطوریکه در مناطق دشتی و شمال حوزه اغلب کلاس فرسایش زیاد و در نواحی مرتفع، فرسایش کمتری بدست آمد. واژه های کلیدی:اطلس سیل، فرسایش خاک، رسوبدهی،سیمای حوزه های آبخیز، کاربری اراضی