جمال قدوسی
فریدون سلیمانی
عزیز ارشم
سوزنگر
رحیم بیاتی

برای انجام این پژوهش لازم بود تا یک حوزه آبخیزدر سطح استان شناسایی می گردید که دارای گزارش مطالعاتی و کار اجرا شده با ‮‭10‬ سال قدمت و دارای تنوع از نظر اقدامات حفاظتی و شرایط طبیعی باشد، برای این منظور ابتدا فهرستی از کلیه حوزه های آبخیز سطح استان که در آنها کارهای مطالعاتی و یا اجرایی انجام گردیده بود تهیه شد(‮‭54‬حوضه). در این فهرست وضعیت هریک از حوضه ها از نظر دارا بودن گزارش های مطالعاتی (در مجموع ‮‭10‬ گزارش) و از نظر تنوع عملیات آبخیزداری اجرا شده (مجموعا ‮‭12‬ عملیات) و نیز از نظر تنوع زمین شناسی موجود در سطح حوضه جهت دستیابی به بهترین گزینه محل اجرای طرح امتیازدهی و مورد مقایسه قرار گرفت که در نهایت حوضه شهری مسجدسلیمان"دره خرسان" برای اجرای طرح ارزیابی انتخاب گردید.پس از گزینش حوضه در چند مرحله از این حوضه بازدید صحرایی بعمل آمده و از آنجا که نقشه ای از محل استقرار هر یک از عملیات اجرایی در حوضه در دسترس نبود اقدام به برداشت موقعیت اقدامات سازه ای و بیولوژیک با استفاده از دستگاه ‭GPS‬گردید. همزمان با برداشت اطلاعات مکانی، وضعیت آنها از نظر ابعاد، میزان و شکل تخریب، جنس مصالح بکار رفته در سازه، وضعیت رسوب جمع شده، میزان و نوع پوشش گیاهی ایجاد شده توسط آنها مورد ارزیابی و ثبت گردید. پس از انجام کارهای میدانی، اطلاعات بدست آمده مورد تجزیه و تحلیل های آماری قرار گرفت.این پژوهش نشان داد که عملکرد سازه "خشکه چین" از نظر هدف %،‮‭88‬ عمر مفید %،‮‭87‬ کارایی %،‮‭88‬ "سازه گابیونی" از نظر هدف %،‮‭71‬ عمر مفید ‮‭10-8‬ سال، کارایی %،‮‭71‬ "عملیات بذرکاری"از نظر هدف %،‮‭100‬ عمرمفید چند ساله، کارایی %،‮‭80‬ "عملیات بذرپاشی" از نظر هدف %،‮‭100‬ عمر مفید یک تا چندساله، کارایی %،‮‭50‬ "عملیات نهال کاری" از نظر هدف %،‮‭100‬ عمر مفید دایمی، کارایی %،‮‭50‬ "عملیات تراس بندی" از نظر هدف %،‮‭84‬ عمر مفید تا استقرار کامل نهال وکارایی %‮‭50‬ بوده است.با مقایسه فاکتورهای پوشش گیاهی وضعیت مرتع از حالت فقیر به متوسط افزایش پیدا کرده، تولید از ‮‭97‬ کیلوگرم در هکتار به ‮‭195‬ کیلوگرم افزایش یافته به طبع آن ظرفیت نیز 2 برابر شده، گرایش مرتع که در قبل منفی بوده در حال حاضر روند مثبتی پیدا کرده است، علاوه بر بهبود در ترکیب گونه ای و افزایش غنای گونه ای، درصد تاج پوشش زنده و درصد حفاظت خاک افزایش یافته است و همچنین تراکم پوشش از %‮‭25‬ به %‮‭37‬ افزایش یافته است. واژه های کلیدی:حفاظت خاک،مسجد سلیمان، عملیات آبخیزداری، ارزیابی، گرایش مرتع