اباذر رجبی
محمدحسین عزیزپور
مجید محرم زاده
مسعود احمدی
محمدرضا اوراضی زاده
مصطفی حسین پور
جواد محزونی

محدودیت های منابع آبی و وجود بیماریهای خسارت زایی همچون ریزومانیا و پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه و طوقه در کشت بهاره چغندرقند بویژه در سالهای اخیر باعث شده است تا کشت پاییزه این محصول مورد توجه قرار گیرد. به دلیل وجود شرایط اقلیمی خاص در مناطق کشت پاییزه، شناسایی و معرفی ارقام مقاوم به بولتینگ (ساقه روی) برای اینگونه مناطق از اهمیت خاصی برخوردار است. این تحقیق به منظور ارزیابی مقاومت ‮‭16‬ رقم خارجی چغندرقند نسبت به بولتینگ در سه منطقه دزفول، مغان و مشهد (کاشمر) و مقایسه صفات کمی و کیفی آنها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفیبا چهار تکرار به مدت یک سال زراعی (‮‭1392-1393‬) اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل 8 رقم تجارتی منوژرم خارجی، دو هیبرید منوژرم داخلی، سه رقم شاهد مقاوم خارجی (یودورو، ویکو و سوپریما)، دو شاهد متحمل داخلی (شریف و رسول) و یک رقم شاهد حساس (‮‭9597‬) بود. صفات مورد ارزیابی شامل تعداد کل بوته، تعداد بوته های به ساقه رفته، عملکرد ریشه و صفات کیفی ریشه بود. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که در هر سه منطقه، تفاوت معنی دار بین ارقام از نظر همه صفات بجز نیتروژن مضره وجود دارد. براساس نتایج مقایسه میانگین در منطقه مشهد، ارقام ‭KUHN‬‮‭31‬ و ‭ST‬‮‭12038‬ از نظر عملکرد شکر سفید نسبت به میانگین ارقام شاهد متحمل برتری معنی دار داشتند و از نظر میزان ساقه روی با میانگین ارقام شاهد متحمل در یک گروه آماری قرار گرفتند. در منطقه مغان، فقط رقم ‭ANTEK ‬از نظر عملکرد شکر سفید و راندمان استحصال شکر نسبت به میانگین ارقام شاهد متحمل برتری معنی دار داشت و از نظر درصد ساقه روی با میانگین ارقام شاهد متحمل در یک گروه آماری قرار گرفت. در منطقه دزفول، ارقام ‭AZABA‬، ‭KUHN‬‮‭31‬ ، ‭MERAK ‬و ‭ANTEK ‬از نظر عملکرد شکر سفید نسبت به میانگین ارقام شاهد متحمل برتری معنی دار نشان داد، و از نظر درصد ساقه رویبا میانگین ارقام شاهد متحمل در یک گروه آماری قرار گرفتند. در این میان، دو رقم ‭MERAK ‬و ‭ANTEK ‬از نظر عیار قند و درصد قند قابل استحصال نیز نسبت به میانگین ارقام شاهد متحمل برتری معنی دار داشتند. واژههای کلیدی: چغندرقند، بولتینگ، ارقام مقاوم، کشت پاییزه