مقصود حسنپورحسنی
فرزاد افشاری
محسن یاسائی
محمود عطاحسینی
صمد سرکاری
رحیم هوشیار

زنگ زرد گندم با عامل ‭Puccinia striiformis f. sp. tritici ‬یکی از مهمترین بیماریهای گندم در ایران می باشد. استفاده از ارقام مقاوم یکی از بهترین روش های کنترل این بیماری می باشد. بمنظور بررسی واکنش ‮‭193‬ ژنوتیپ گندم دیم، انتخابی (‮‭1392-93‬) نسبت به بیماری زنگ زرد در شرایط مزرعه ای (مقاومت گیاه کامل در 5 منطقه مراغه، مشهد، زرقان فارس، مغان و میاندوآب) و گیاهچه ای (مقاومت گیاهچه ای درکرج) این آزمایش اجرا گردید. در شرایط کنترل شده گلخانه، ژنوتیپ ها با استفاده از نژادهای ‭ Zarghan ‬6E‮‭158‬‭A+‬،‭Yr‬‮‭27‬ و ‭+Mashhad ‬6E0‭A ‬تلقیح و یادداشت برداری در مقیاس ‮‭4-0‬ انجام گرفت. یادداشت برداری مزرعه ای از شدت بیماری بر اساس روش اصلاح شده کاب و تیپ آلودگی براساس روش رولفز و همکاران در مرحله گیاه بالغ انجام گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که در مشهد ‮‭148‬ ژنوتیپ، در زرقان فارس تعداد ‮‭96‬ ژنوتیپ، و در مغان ‮‭141‬ ژنوتیپ دارای مقاومت قابل قبولی در برابر بیماری بودند. از میان آنها تعداد ‮‭75‬ ژنوتیپ در هر سه منطقه مذکور دارای عکس العمل مقاوم و قابل قبولی بوده و انتخاب گردیدند که شامل ‮‭61‬ ژنوتیپ از گندم های نان و ‮‭14‬ ژنوتیپ از گندم های دوروم می باشد. تلفیق نتایج ارزیابی در مرحله گیاهچه ای با 2 نژاد مذکور نشان داد که تعداد ‮‭115‬ ژنوتیپ در مقابل هردو نژاد مقاوم می باشد که شامل ‮‭95‬ ژنوتیپ گندم نان و ‮‭20‬ ژنوتیپ گندم دوروم می باشد. همچنین تعداد ‮‭57‬ ژنوتیپ در مرحله گیاهچه ای (در برابر هر دو نژاد) و گیاه بالغ (در هر سه منطقه) دارای واکنش مقاوم بود که ‮‭47‬ ژنوتیپ گندم نان و‮‭10‬ ژنوتیپ گندم دوروم می باشد. این نوع مقاومت می تواند از نوع مقاومت اختصاصی باشد. از ‮‭193‬ ژنوتیپ ارزیابی شده تعداد 3 ژنوتیپ در مرحله گیاهچه ای در برابر هر دو نژاد، حساس و در مرحله گیاه بالغ در تمام مناطق مقاوم بود. احتمالا این ژنوتیپ ها دارای مقاومت از نوع مقاومت پایدار یا مقاومت گیاه کامل ‭(Adult Plant Resistance) ‬می باشند که توسط چند ژن کنترل می گردد. واژه های کلیدی: بیماری زنگ زرد - گندم - ارزیابی مقاومت ‭- Puccinia striiformis f.sp tritici