همایون کانونی
یداله فرایدی
محسن مهدیه

بمنظور شناسایی و انتخاب ارقام نخود متحمل به سرما، پر محصول و سازگار در شرایط آب و هوایی مناطق سردسیر ودیم کشوراین بررسی با استفاده از‮‭13‬ لاین انتخابی ازآزمایشات قبلی (‮‭90- 91‬‭-PCYT-Aut) ‬به همراه دو رقم شاهد (جم و قزوین) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار و دو مکان در ایستگاه های تحقیقات دیم مراغه و کردستان اجرا گردید. در این آزمایش به منظور سبز پاییزه بلافاصله بعد از کاشت یک نوبت آبیاری (حدود ‮‭30‬ میلیمتر) انجام شد. عملیات آماده سازی زمین براساس توصیه های فنی بخش مدیریت منابع در شهریور ماه و کاشت آزمایش در نیمه دوم مهر ماه ‮‭1392‬انجام شد. در طول دوران رشد و نمو علاوه بر مراقبتهای معمول زراعی، از صفات مورد نظر مانند درصد سبز محصول، تعداد روز از کاشت تا‮‭50‬ درصد گلدهی و رسیدن کامل، تیپ بوته، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، عکس العمل به بیماری برق زدگ ی و وزن صد دانه یادداشت برداری بعمل آمد. تمام ی ژنوتیپ های آزمایشی در ایستگاه مراغه به دلیل برودت و یخبندان شدید از بین رفتند. در ایستگاه کردستان لاینهای شماره 5 ‭ (FLIP‬‮‭182-84‬‭C)‬، 4 ‭(FLIP‬‮‭92-84‬‭C) ‬و ‮‭13‬ ‭(FLIP‬‮‭29-01‬‭C) ‬به ترتیب بیشترین عملکرد دانه را در شرایط کشت پاییزه داشتند. لازم است لاینهای برتر این آزمایش طی مطالعات آتی با ارقام مقاوم به سرما و پر محصول مقایسه و نتیجه گیری نهایی به عمل آید. واژه های کلیدی: تنش سرما، گزینش، عملکرد دانه، نخود ‭(Cicer arietinum L.).