رضا سلیمانی
جعفر حسین زاده
مهدی پورهاشمی
احمد رحمانی
ماشاالله محمدپور
مسعود بازگیر
کاظم سیاوشی
زهره شفیعی

تعیین تغییرات ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک به ویژه آن دسته از ویژگی های خاک که در تحمل درختان به تنش ها با اهمیت هستند، میتواند در مدیریت این پدیده زیست محیطی کمک کننده باشد. در این تحقیق به منظور بررسی روند این تغییرات، خاک یک منطقه متاثر از خشکیدگی درختان بلوط در استان ایلام بر اساس تعداد درختان و تعداد شاخه های متاثر از خشکی در واحد سطح خاک به چهار گروه شاهد (بدون خشکیدگی)، با خشکیدگی خفیف، خشکیدگی متوسط و خشکیدگی شدید تقسیم شد و در هر گروه مطالعاتی، نمونه برداری خاک با سه تکرار انجام شد. پس از عملیات نمونه برداری و آماده سازی نمونه ها، ویژگیهای مورد آزمایش شامل بافت (شن، سیلت و رس)، درصد اشباع، وزن مخصوص ظاهری، نفوذپذیری پایه، قابلیت هدایت الکتریکی، اسیدیته گل اشباع، کربنات کلسیم،کاتیون های کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم و آنیون های کلر، سولفات، کربنات، بی کربنات، نیتروژن کل، فسفر، پتاسیم، آهن، روی، منگنز و مس قابل جذب اندازه گیری شدند. داده های بدست آمده با برنامه ‭SAS ‬تجزیه آماری شده و تحلیل مناسب نیز انجام شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که هر چند برخی از تغییرات ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مورد مطالعه در عمق ها و جهت های مختلف دارای تفاوت های معنی دار در سطح یک یا پنج درصد بودند، اما در این بین، عامل شدت خشکیدگی با تغییرات ویژگی های شیمیایی خاک تفاوت های آماری بیشتری نشان داد. مقایسه میانگین ها با آزمون چند دامنه ای دانکن نشان داد که درصد سیلت در عمق صفر تا ‮‭25‬ سانتی متری در جهت شمالی در محل های بدون خشکیدگی و با خشکیدگی کم، با مقدار ‮‭44‬ درصد در گروه آماری برتر و پایین ترین گروه آماری با ‮‭28‬ درصد سیلت مربوط به عمق صفر تا ‮‭25‬ سانتی متری جهت جنوبی در محل های با خشکیدگی متوسط و شدید بود. همچنین درصد رس تفاوت های معنی داری نشان داد اما بیشترین و کمترین درصد شن به ترتیب در عمق های صفر تا ‮‭25‬ سانتی متری جهت جنوبی و ‮‭25‬ تا ‮‭50‬ سانتی متری جهت شمالی حاصل شد. درصد اشباع و وزن مخصوص ظاهری با تغییر مکان از محل بدون خشکیدگی به طرف خشکیدگی شدید به ترتیب روند کاهشی و افزایشی داشت. میزان نفوذپذیری پایه در جهت های شمالی و جنوبی به ترتیب ‮‭71/2‬ و ‮‭61/5‬ میلی متر در ساعت اندازه گیری شد که نشان دهنده ‮‭15/8‬ درصد کاهش بود. همچنین مقادیر ‭TNV ‬و بی کربنات که بر غیر قابل استفاده شدن عناصر غذایی اثرگذاری بیشتری دارشتند از محل های بدون خشکیدگی به طرف خشکیدگی شدید روند افزایشی نشان دادند. به طوری که در مورد غلظت عناصر فسفر، پتاسیم، روی، منگنز و آهن ، روندی کاهشی و در مورد غلظت مس روندی افزایشی مشاهده شد. لذا در حالت کلی پیشنهاد می شود که نسبت به بهبود شرایط برخی از ویژگی های شیمیایی خاک که بر توان تحمل گیاه به خشکی موثرند مانند کربن آلی، فسفر، پتاسیم و روی قابل جذب خاک که در محل های با خشکیدگی شدید روند کاهشی نشان دادند اقدام گردد. واژه های کلیدی: خشکسالی، جنگلهای ایلام، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک