محمدتقی درزی - دانشجوی دکتری زراعت دانشگاه تربیت مدرس
امیر قلاوند - دانشیار دانشگاه تربیت مدرس
فرهاد رجالی - استادیار پژوهش موسسه تحقیقات خاک و آب
فاطمه سفیدکن - دانشیار پژوهش موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع

سیستم ها ی کشاورز ی متداول بر استفاده از فرآورده ها ی سوختی فس یلی همچون آفت کش ها و کودها ی شیمیایی متکی بوده و در بالا بردن میزان تولید و کاهش نیروی کارگری مورد نیاز در بخش کشاورز ی سهم بسزا یی داشته اند ولی آنچه ضرورت ا یجاد تغییر در نظام های زراعی متداول را توجیه می کند و حرکت به سو ی سیستم ها ی کشاورز ی پایدار را تسر یع می نما ید، مشکلات زیست محیطی متعدد ی است که در اثر تولید و مصرف بی رو یه نهاده های شیمیایی در طی چند دهه اخیر، به وجود آمده است که میتوان به آلودگی منابع آب، افت کیفیت محصولات کشاورزی و تجمع نیترات و نیتریت در آنها، کاهش میزان حاصلخیزی خاک ها و کاهش تنوع ز یستی اشاره کرد . یکی از ارکان کشاورزی پا یدار استفاده از کودها ی ز یستی با هدف حذف یا کاهش قابل ملاحظه در مصرف نهاده ها ی شیمیایی است . کودهای ز یستی شامل مواد نگهدارنده ای با جمعیت متراکم یک یا چند نوع ارگانی سم مفید خاکز ی و یا بصورت فرآورده متابول یک ا ین موجودات میباشند که به منظور تأمین عناصر غذا یی مورد نیاز گیاه بکار میروند که از میان آنها میتوان به قارچها ی ما یکوریزا، م یکروارگانیزم ها ی حل کننده فسفات و ورم ی کمپوست اشار ه کرد . از آنجائیکه تأکید عمده کشاورز ی پا یدار بر افزایش کیفیت و پا یداری عملکرد میباشد و نیز مطالعات انجام شده بر رو ی گیاهان دارویی گویای آن است که حداکثر عملکرد کمی و کیفی در چن ین شرا یطی حاصل م یگردد لذا رو یکرد جهانی در تولید گ یاهان دارو یی بسمت استقرار ا ین س یستم و بکارگیری روشها ی مدیریتی آنها نظیر مصرف کودهای زیستی میباشد. از میان گیاهان دارویی میتوان به راز یانه (Foeniculum Vulgare Mill) اشاره کرد که از اهمیت ز یادی در ا یران و جهان برخوردار بوده و از اسانس حاصل از دانه آن در صنا یع مختلف داروساز ی، غذا یی، آرایشی و بهداشتی استفاده میشود. تحقیقات اندکی در رابطه با نقش کودهای ز یستی بر رو ی افزا یش رشد و عملکرد گیاهان دارو یی و بویژه راز یانه صورت گرفته است . در یک پژوهش کاپور و همکاران ( ۲۰۰۴ ) نشان دادند که همز یستی ریشه راز یانه با دو گونه قارچ VAM بطور معن یداری سبب بهبود عملکرد و اجزاء عملکرد رازیانه گردید. راتی و همکاران ( ۲۰۰۱ ) نیز در تحقیق خود بر رو ی علف لیمو مشاهده کردند که کاربرد چندین سوش از باکتریهای حل کننده فسفات، ارتفاع بوته و بیوماس گیاهی را در مقای سه با شاهد افزایش داد . کومار و همکاران ( ۲۰۰۵ ) و انوار و همکاران ( ۲۰۰۵ ) نیز در مطالعه خود به ترتیب بر روی سورگوم و گی اه دارویی نعناع ، شاهد بهبود رشد و عملکرد بودند . هدف ا ین پژوهش ، بررسی اثر کودها ی ز یستی (قارچ ما یکوریزا، م یکروارگان یزم ها ی حل کننده فسفات و ورمی کمپوست) بر عملکرد و اجزاء عملکرد رازیانه میباشد.