شهرام عبدالملکی
علیرضا میرزاجانی
حجت خداپرست
حسین صابری
هادی بابایی
جلیل سبک آرا
مرضیه مکارمی
هیبت نوروزی
شهرام بهمنش
کامبیز خدمتی
محمدرضا نهرور
احمد قانع
غلامرضا مهدیزاده
فرشاد ماهی صفت
مرتضی نیکپور
رجب راستین
حجت محسن پور
مصطفی صیادرحیم
جواد شوندست
فریبا مددی
اصغر صداقت کیش
جواد خوشحال
محرم ایرانپور
شعبان روحبانی

دریاچه های پشت سدها از مهم ترین سازه های کنترل و تامین آب برای کاربری های مختلف هستند که می توانند اثرات محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی گسترده ای به همراه داشته باشند . دریاچه مخزنی سد خندقلو با وسعت تقریبی ‮‭100‬ هکتار در شهرستان ماهنشان استان زنجان قرار گرفته است و مربوط به حوضه آبخیز پری چای می باشد . مخزن آبی خندقلو گستره آبی ارزشمندی بوده که هدف از ساخت آن ذخیره سازی آب برای فعالیتهای کشاورزی بوده است . سال بهره برداری از این سد ‮‭1367‬ بوده است . طی سالهای ‮‭1388 89‬ دریاچه خندقلو با هدف ارایه راهکارهای مناسب برای بهره برداری بهینه و پایدار از آبزیان دریاچه ، مورد مطالعه قرار گرفت . نتایج نشان داد که بر اساس شاخصهای مختلف ، از نظر تروفی دریاچه خندقلو در طبقه دریاچه های یوتروف تا فوق یوتروف قرار دارد . همچنین فسفر عنصر محدود کننده دریاچه از نظر تولیدات می باشد می باشد . بطورکلی ‮‭42‬ جنس از 6 شاخه که شامل، شاخه جلبکهای سبز _ آبی ‭Cyanophyta ‬، شاخه ‭Bacillariophyta(Diatoms)‬، شاخه جلبک های سبز‭Chlorophyta ‬، شاخه اوگلنوفیتا ‭Euglenophyta ‬، شاخه پیرو فیتا ‭Pyrrophyta ‬و شاخه زانتوفیتا ‭Xanthophyta ‬در دریاچه خندقلو شناسایی شدند و غالبیت با شاخه‭Cyanophyta ‬بوده که‮‭74/3‬ درصد جمعیت فیتوپلانکتونی را در طول تحقیق دارا میباشد . در مطالعات زیوپلانکتونی دریاچه سد خندقلو در سال ‮‭1388 -89‬ در گروه زیوپلانکتون 4 شاخه زیوپلانکتونی و ‮‭20‬ جنس شناسایی شد . در این بین از زیر سلسله ‭Protozoa ‬و شاخه های 1 ‭Rhizopoda ‬جنس و ‭Ciliophora ‬با 2 جنس ، شاخه ‭Rotatoria‬با ‮‭15‬ جنس ، از شاخه ‭Arthropoda ( ‬بندپایان ) و راسته 2 ‭Cladocera ‬جنس بهمراه مرحله جنینی آنها و از رده 1 ‭Copepoda ‬جنس بهمراه مرحله ناپلی آنها و رده ‭Ostracoda ‬مشاهده گردیدند و بیشترین درصد جمعیت زیوپلانکتونی مربوط به شاخه ‭Rotatoria ‬بوده است . از بررسی موجودات کفزی دریاچه خندقلو استان زنجان دو گروه جانوری‭Chironomidae ‬، ‭Tubificidae ‬درکلیه ماههای مورد بررسی شناسایی گردید . در مجموع بررسیهای انجام شده طی سالهای ‮‭1388 89‬ ، میانگین طول کل شاه میگو ها ‭( Astacus leptodactylus ) ‬در دریاچه خندقلو برابر ‮‭130/5 20/5‬ میلی متر ( عدد ‮‭636‬ ‭= n ) ‬و میانگین وزن شاه میگوها برابر ‮‭69/4 34/1‬ گرم با حداقل و حداکثر وزن بترتیب ‮‭1/9‬ و ‮‭207/2‬ گرم اندازه گیری گردید . میزان کل زی توده شاه میگو دریاچه خندقلو برابر ‮‭3/4‬ تن با دامنه ‮‭1/1 - 5/7‬ تن برآورد گردید . اما ییشنهاد می شود با توجه به تلفات رخ داده در دریاچه و برای تقویت ذخایر شاه میگوی دریاچه از صید آن به مدت حداقل دوسال خودداری گردد. ماهیان دریاچه خندقلو شامل کپور ماهیان چینی ( فیتوفاگ ‭(Hypophthalmichthys molitrix ) ‬، ماهی سرگنده ‭(Hypophthalmichthys nobilis ) ‬، کپور معمولی ‭(Cyprinus carpio ) ‬و ماهی آمور ‭(Ctenopharyngodon idella ) ‬رهاسازی شده ، ماهی سفید ،‭Rutilus frisii kutum ‬، ( رهاسازی شده توسط شیلات بصورت تصادفی ) و برخی از ماهیان بومی مانند سیاه ماهی ‭( Capoeta capoeta ) ‬می باشد . طی سالهای ‮‭1379‬ لغایت ‮‭1389‬ میزان صید ماهیان در یاچه خندقلو از 8 تن در سال ‮‭1379‬ تا ‮‭26‬ تن در سال ‮‭1387‬ در نوسان بوده است . شود میزان تولید ماهی در دریاچه خندقلو دارای دامنه ای از ‮‭167‬ تا ‮‭324‬ کیلوگرم در هکتار بر اساس روشهای مختلف در تغییر می باشد که با توجه به مساحت متوسط ‮‭100‬ هکتاری دریاچه میزان تولید ماهی در دریاچه از ‮‭16/7‬ تا ‮‭32/4‬ تن در نوسان بوده است . ترکیب گونه ای کپور ماهیان چینی جهت رهاسازی به دریاچه خندقلو با تراکم کشت ‮‭1500‬ عدد بچه ماهی گرم آبی در هکتار بصورت ‮‭68‬ درصد ماهی فیتوپلانکتون خوار ( کپور نقره ای ) ، ‮‭12‬ درصد ماهی زیوپلانکتون خوار ( کپور سرگنده ) ، ‮‭6/6‬ درصد ماهی علف خوار ( ماهی آمور ) و ‮‭10‬ درصد ماهی کفزی خوار ( کپور معمولی ) پیشنهاد گردید . کلمات کلیدی : فیتوپلانکتون زیوپلانکتون کفزیان - شاه میگوی آب شیرین - جوامع ماهیان - تروفی پتانسیل تولید شیلاتی خندقلو استان زنجان