بررسی بازده اقتصادی و کارآیی فنی کشت های گلخانه ای در مقایسه با فضای باز در استان کهگیلویه و بویراحمد

در استان کهگیلویه و بویراحمد تقاضا برای تاسیس واحدهای گلخانه ای روند صعودی داشته و تمایل کشاورزان به تولید محصولات گلخانه ای افزایش یافته است. از سوی دیگر مشکلات فنی و اقتصادی متعددی دامنگیر کارآفرینان این بخش تولیدی در استان شده است. هدف از این پژوهش، بررسی منفعت به هزینه، بازده اقتصادی و کارایی فنی کشت گلخانه ای خیار و گوجه فرنگی در مقایسه با کشت همان محصولات در فضای باز است. اطلاعات و داده های مورد نیاز در این پژوهش از طریق تکمیل پرسشنامه، مشاهده حضوری و آزمایش نمونه های خاک و آب گلخانه ها و مزارع در سراسر استان، بدست آمدند. برای محاسبه شاخص های کارایی فنی و اقتصادی واحدهای کشت گلخانه ای از روش تحلیل پوششی داده ها ‭(DEA) ‬و به منظور بررسی عوامل موثر بر بهبود بازده اقتصادی این واحدها، از تجزیه واریانس و آزمون ‭T ‬استفاده شد. نتایج پژوهش نشان دادند که میانگین کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی گلخانه داران خیار و گوجه فرنگی در استان به ترتیب ‮‭69/7‬ ، ‮‭44/1‬ و ‮‭33/2‬ درصد در حالیکه در مزارع باز به ترتیب 9/،‮‭47/6 40‬ و ‮‭20/4‬ درصد برآورد گردید. این مقادیر نشان دهنده پایین بودن کارایی فنی و اقتصادی واحدها و بعبارتی عدم استفاده بهینه از منابع موجود و ضعف مدیریت در کشت گلخانه ای و حتی مزارع باز در استان است. هزینه کارگر با ‮‭54‬ درصد بیشترین سهم را در هزینه های جاری گلخانه داران داشته است. پس از آن سوخت و انرژی (%‮‭26‬)، بذر و نشا کاری (%‮‭12‬)، انواع کود و مکمل ها (%7) و سموم (%1)، اقلام قالب هزینه ها را در گلخانه های استان تشکیل داده اند. در مورد عوامل فنی موثر بر کارایی اقتصادی گلخانه داران، نتایج نشان دادند که استفاده از تشتک آب آهک، بکارگیری دریچه های سقفی، استفاده از سیستم سرمایشی فن-پد، داشتن تجهیزات اتوماتیک در سیستم های خنک کننده، احداث گلخانه ها در جهت جغرافیایی شمالی-جنوبی و استفاده از مشاور کشاورزی، تاثیر مثبت و معنی داری از لحاظ آماری بر بازده اقتصادی و کارایی گلخانه ها داشته اند. در حالیکه عواملی مانند نوع سوخت مصرفی (گازوییل یا گاز طبیعی) و نوع پوشش پلاستیکی گلخانه ها تاثیر معنی داری بر بازده اقتصادی و کارایی گلخانه ها نداشتند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که سطح ارتفاع سازه گلخانه، مساحت گلخانه، سطح تحصیلات و تجربه گلخانه داران در میزان کارایی فنی و بازده اقتصادی گلخانه داران تاثیر مثبت و معنی داری داشتند. در پایان پیشنهاداتی به منظور افزایش کارایی فنی و بازده اقتصادی کشت های گلخانه ای در استان کهگیلویه و بویراحمد ارایه گردید. واژه های کلیدی: بازده اقتصادی، خیار، کارایی فنی، گلخانه، گوجه فرنگی، مزارع باز