ابراهیم ابراهیمی

خانواده ی ‭Sphecidae sensu lato ‬گروهی نسبتا بزرگ از زنبورهای گروه ‭Aculeata ‬را شامل می شود که دارای گسترش جهانی هستند و ‮‭9704‬ گونه ی توصیف شده را دربرمی گیرند (‮‭2013 , Pulawski). ‬زنبورهای این خانواده انفرادی و شکارگر راسته های مختلف حشرات و عنکبوت ها هستند. گونه های مختلف در نقاط گوناگون مانند داخل خاک، حفره های دیوارهای گلی، درز دیوارهای آجری و ساقه ی توخالی گیاهان لانه می کنند و بعضی گونه ها لانه های کوزه مانند می سازند. زنبور مادر شکار خود را با نیش زدن فلج کرده و به لانه حمل می کند و روی آن تخم می گذارد. لارو زنبور پس از خروج از تخم از این غذای آماده شده توسط مادر تغذیه می کند. بسیاری از گونه ها با شکار از حشرات گیاه خوار در حفظ تعادل طبیعی و مهار گونه های آفت موثر هستند و گونه های زیادی از طریق گرده افشانی گیاهان مفید واقع می شوند. رده بندی زنبورهای این گروه در سال های اخیر موضوع اختلاف نظرهایی میان متخصصان رده بندی زنبورها بوده است. ‮‭1802‬‭) Latreille) ‬بالاخانواده های ‭Apoidea ‬و ‭Sphecoidea ‬را ایجاد کرد و گروهی از زنبورهای ‭Aculeata ‬را که بخش جانبی پیش قفس سینه در آنان دارای یک لبه ی نیم دایره است در این دو تاکسون جای داد. ‮‭1976‬‭) Brues) ‬خانواده ی‭Sphecidae ‬را به عنوان تنها بالاخانواده ی ‭Sphecoidea ‬ذکر کرده و آن را در نه زیرخانواده و ‮‭24‬ قبیله جای داده است. ‮‭1981‬‭) Richards) ‬نه زیرخانواده برای ‭Sphecidae ‬ذکر کرده است و بهترین روش طبقه بندی بالاخانواده ی ‭Sphecoidea ‬را قرار دادن یک خانواده و نه زیرخانواده در آن می داند. زنبورهای ‭Sphecidae ‬و زنبورهای گرده افشان در بیشتر رده بندی های امروزی در بالاخانواده ی ‭Apoidea ‬قرار می گیرند. ‮‭1999‬‭) Gauld & Bolton (‬‮‭1988‬)، ‭Michener (‬‮‭2007‬)، ‭Melo (‬‮‭1999‬)، ‭Borthers) ‬و ‮‭2013‬‭) Pulawski) ‬بالاخانواده ی ‭Apoidea ‬را به پنج خانواده ی ‭Heterogynaidae‬، ‭Ampulicidae‬، ‭Sphecidae‬، ‭Crabronidae ‬و ‭Apoidae ‬تقسیم کردند. این رده بندی امروزه مورد قبول بسیاری از متخصصین رده بندی می باشد و در این نوشتار مورد استفاده قرار گرفته است. ‮‭2007‬‭) Michener) ‬بالاخانواده ی ‭Apoidea ‬را در دو سری جای داده است، سری ‭Apiformis ‬برای زنبورهای گرده افشان ‭(bees) ‬و سری ‭Spheciformis ‬برای زنبورهای خانواده ی ‭Sphecidae sensu lato. ‬در فهرست حاضر این خانواده در معنای وسیع آن ‭(Sphecidae sensu lato) ‬به صورت چهار خانواده ی ‭Heterogynaidae‬، ‭Ampulicidae‬، ‭Sphecidae sensu stricto ‬و ‭Crabronidae ‬در بالاخانواده ی ‭Apoidea ‬در نظر گرفته شده است. از خانواده ی ‭Heterogynaidae ‬نمونه ای در این بررسی یافت نشد. تاکنون حدود ‮‭270‬ گونه از زنبورهای این گروه توسط محققان داخلی و خارجی از ایران گزارش شده است که این منابع عمدتا در بخش ‭Bibliography ‬این نوشتار ذکر شده اند. فهرست حاضر ‮‭108‬ گونه، متعلق به ‮‭40‬ جنس، ‮‭10‬ زیرخانواده و سه خانواده را که از سالیان دور تاکنون توسط افراد مختلف جمع آوری شده اند دربرمی گیرد. شناسایی بخشی از نمونه ها توسط دکتر ‭Christian Schmid-Egger ‬از برلین آلمان، مرحوم دکتر ‭Nixon ‬و مرحوم دکتر ‭K. M. Guichard ‬هر دو از بریتانیا و مرحوم ‭V. V.Gussakowskij ‬از روسیه انجام گرفته است که زحمات ایشان شایسته ی تقدیر است. نام تشخیص دهنده در این موارد ذکر شده است و سایر تشخیص ها توسط نگارنده انجام گرفته است. صفحه آرایی این مجموعه توسط خانم ماه بانو مژدهی انجام شده است که از دقت و حوصله ی ایشان قدردانی می شود.