آذر رفعتی
ابراهیم شریفی عاشورآبادی
مهدی میرزا
یوسف ایمانی
اکبر عبدی قاضی جهان
رضا ستاری

به منظور بررسی فیتوشیمیایی اسانس گونه های مختلف آویشن این تحقیق در طی سال های ‮‭1386 -90‬ انجام پذیرفت. به همین منظور ‮‭75‬ اکسشن از گونه های مختلف آویشن کاشته شده در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی در زمان ‮‭50‬ درصد گل دهی جمع آوری شدند. گیاهان جمع آوری شده پس از انتقال به آزمایشگاه در سایه خشک شده و آسیاب شدند. استخراج اسانس از تمامی اکسشن ها به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه کلونجر طرح فارماکوپه بریتانیا برای مدت سه ساعت انجام گرفت. اسانس های به دست آمده با استفاده از دستگاه های گازکروماتوگرافی ‭GC ‬و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنجی جرمی ‭GC/MS ‬آنالیز و ترکیب های شیمیایی آن ها شناسایی شدند. بالاترین بازده اسانس سرشاخه گل دار اکسشن های مورد مطالعه بر حسب وزن خشک به ترتیب متعلق‭Thymus lancifolius ‬از استان فارس و ‭Thymus daenensis ‬از استان مرکزی و ‭Thymus kotschyanus ‬از استان آذربایجان غربی بودند. در اسانس روغنی اکسشن های مورد مطالعه، بین 7 تا ‮‭12‬ ترکیب شناسایی شد. نتایج آنالیز ترکیب های شیمیایی اسانس بیان گر آن است که در داخل هر گونه کموتایپ های متفاوت وجود دارد. هم چنین در بین اکسشن های مورد بررسی چندین کموتایپ شامل لینالول، ژرانیول، آلفاترپینول، تیمول ،کارواکرول، پاراسیمن و ژرانیل استات شناسایی شدند در طی دو سال بیش ترین ترکیب تیمول مربوط به ‭Th.fedchenkoi ‬از آذربایجان غربی با ‮‭74/09‬ درصد، ترکیب کارواکرول مربوط به ‭Th. Transcaspicus ‬از استان خراسان با ‮‭83/49‬ درصد و ژرانیول با ‮‭67/09‬ درصد مربوط به ‭Th. Kotschyanus ‬از استان زنجان بودند. بیش ترین درصد اسانس در سال ‮‭1389‬ و ‮‭1390‬به ترتیب در اکسشن های ‭Th. Lancifolius ‬از استان فارس و ‭Th. Lancifolius ‬از استان لرستان مشاهده شد. بیش ترین درصد تیمول، کارواکرول و ژرانیول در سال ‮‭1389‬ به ترتیب در ‭Th. Fedchenkoi ‬از آذربایجان غربی، ‭Th. Transcaspicus ‬از خراسان و ‭Th. Pubescens ‬از گیلان به دست آمد. کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، آویشن، اسانس، تیمول، کارواکرول، اکسشن، آذربایجان شرقی