جهانگیر پرهمت
مجید حیدری زاده
عبدالمحمد غفوری

یکی از عوامل اصلی موثر در تغییر رژیم هیدرولوژیکی حوزه های آبخیز تغییر در کاربری اراضی می باشد. این تحقیق به بررسی اثر کاربری اراضی بر رواناب و شکل هیدروگراف سیل با استفاده ازمدل هیدرولوژیکی ‭HEC-HMS ‬در حوزه آبخیز کشکان در استان لرستان پرداخته است. میزان اثرگذاری تغییرات کاربری اراضی بر مقدار کمی رواناب و شکل هیدروگراف مسیله اصلی این تحقیق است. همچنین دستیابی به رفتار هیدرولوژیک حوضه در وقایع بارش در مقابل تغییرات کاربری اراضی، ایجاد مبنا و پایه مناسبی برای توسعه استفاده مدل های بارش-رواناب در سایر حوضه ها و ارایه نتایج حاصل در اختیار بخش های اجرایی کشور از جمله اهداف این تحقیق می باشند. در این تحقیق سعی شد با تلفیق سیستم های اطلاعات جغرافیایی‭(GIS) ‬و استفاده از مدل هیدرولوژیکی ‭HEC-HMS‬، تاثیرات تغییر کاربری اراضی موجود و سناریوهایی با وضعیت خوش بینانه و بدبینانه بر رواناب و شکل هیدروگراف سیل بررسی شود. بدین منظور پس از تعیین نوع کاربری و سطوح مربوط به هر نوع کاربری، با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست ‭ETM+‬، در محیط ‭GIS ‬نقشه های پوشش با نقشه گروه های هیدرولوژیکی خاک روی هم انداخته شدند و مقادیر شماره منحنی ‭(CN) ‬مشخص شد. سپس مدل هیدرولوژیک ‭HEC-HMS ‬با استفاده از روش نفوذ شماره منحنی ‭(CN) ‬و هیدروگراف واحد ‭SCS ‬در سطح حوضه در مقابل داده های بارش رواناب مشاهده ای، با یک واقعه بارش واسنجی و با یک واقعه بارش دیگر اعتباریابی شد. حوضه کشکان دارای 3 زیر حوضه به نام های کشکان بالایی، کشکان میانی و کشکان پایینی می باشد که به طور جداگانه در هر کدام از این زیر حوضه ها هدف مورد نظر بررسی شده است. نتایج نشان داد؛ تغییرات کاربری در کل حوضه، تغییراتی را در مقادیر دبی اوج و حجم سیلاب واقعه بارش ‮‭15‬ مارچ ‮‭1971‬ به مقدار ‮‭17.9‬ درصد و در واقعه بارش 4 نوامبر‮‭1972‬ به مقدار ‮‭81.0‬درصد ایجاد نموده است. واژه های کلیدی‭: HEC-HMS‬، رواناب، شکل هیدروگراف، دبی اوج، حجم سیل، تغییر کاربری اراضی، کشکان