عباس ملایی
نادر کوهی چله کران

برداشت بیصرویه از آبهای زیرزمینی در منطقه دشت آب بافت علاوه بر اینکه سبب افت شدید سطح سفره های آب زیرزمینی شده است، تاثیر نامطلوبی بر کیفیت منابع آب زیرزمینی نیز به دنبال خواهد داشت. به طوریکه ادامه این روند موجب افزایش تدریجی شوری آب زیرزمینی در دشت شده و افزایش میزان املاح و برخی عناصر شیمیایی موجود در آب و نهایتا تخریب منابع اراضی در جهت کویری شدن را به دنبال خواهد داشت. از آنجا که منطقه دشت آب کرمان در زمره مناطق خشک و کم آب در گستره فلات ایران مطرح است، وضعیت تغییرات حجم مخزن سفره های آبهای زیرزمینی حکایت از بیلان منفی و نهایتا افت سطح آب زیرزمینی و کاهش حجم مخزن این دشت دارد. لذا بررسی روند تغییرات کیفیت آب سفره های زیرزمینی در این محدوده در یک دوره 5 ساله می تواند منجر به شناخت کامل روند تغییرات و همچنین ارایه راهکار مناسبی برای افزایش کیفیت آب این منطقه شود. برا ی بررسی این روند، آمار درازمدت اندازهصگیری شده توسط شرکت سهامی آب منطقه ای و شرکت مهندسی آب و فاضلاب در یک دوره حداقل 5 ساله جمع آوری گردید، این آمار شامل اندازه گیری ‭EC‬، ‭pH ‬، ‭TDC‬، ‭HCO‬3 ،کلر، پتاسیم،کلسیم، منیزیم، نیترات، نیتریت و .... بود. در مرحله بعدی با استفاده از ‭GPS ‬مکان دقیق چاهصها و قنواتی که آمار آنها موجود بود مشخص گردید و اطلاعات جمع آوری شده به این منابع متصل گردید، سپس با استفاده از نرم افزار ‭Arc GIS ‬نقشه پراکنش منابع آب و نقاط اندازه گیری شده تهیه گردید. خلا آماری احتمالی از لحاظ پراکنش زمانی و مکانی با جمع آوری نمونه در نقاط مورد نیاز و انجام آزمایشات در مدت 2 سال اجرای طرح بر طرف گردید و در مرحله بعد پس از مشخص شدن مدل آماری مناسب، نقشه های پهنه بندی کیفیت منابع آب در محیط ‭Arc GIS‬رسم و روند تغییرات کیفیت در طی سالهای آماری مختلف مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که ‭EC‬چاهصهای واقع در جنوب شرقی و شرق دشت بالا بوده و چاهصهای این مناطق کیفیت آب مناسبی ندارند. میزان نیترات آبصهای زیرزمینی در شرق دشت رو به افزایش بوده و پیشنهاد می گردد تا حد امکان از مصرف کودهای شیمیایی خودداری گردد. میزان ‭TDS ‬به مرور زمان افزایش یافته و دلیل آن خشکسالی های اخیر می باشد. میزان کلسیم در در اغلب نقاط دشت از حد مجاز کمتر بود. همچنین کلر موجود در آب زیرزمینی تمام دشت از حد مجاز کمتر بود ولی این میزان روبه افزایش است. سدیم موجود در محدوده آبصهای آشامیدنی از سایر نقاط دشت کمتر بود. واژه های کلیدی: آب زیرزمینی، ‭GIS ‬، دشت آب کرمان، ‭GPS‬، کیفیت آب