اسدالله زارعی سیاه بیدی
اسماعیل پرویزی فر
مجتبی حاتمی
عباس رضایی زاد

به منظور بررسی اثر تنش خشکی آخر فصل بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزا و به منظور یافتن ارقام متحمل به خشکی آخر فصل و انتخاب ارقام دارای پتانسیل عملکرد بالا یک آزمایش دو ساله طی سال های ‮‭1389-1391‬ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد اجرا شد. ارقام شامل‭Zarfam‬، ‭Okapi‬، ‭Licord‬، ‭Slm‬‮‭046‬،‭Modena ‬،‭WPN‬5 ، ‭Opera‬، ‭WPN‬2 ،‭Karaj‬1، ‭Karaj‬2، ‭Karaj‬3، ‭Talaye ‬و ‭G.KH‬‮‭305‬ بود. و آبیاری در دو سطح شامل: آبیاری کامل و تنش آخر فصل (قطع آبیاری از مرحله گلدهی) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که اثر تنش آخر فصل بر همه صفات به جز درصد روغن و تعداد شاخه های فرعی معنی دار بود. میانگین عملکرد دانه ارقام کلزا در شرایط آبیاری کامل ‮‭4586‬ کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش ‮‭3736‬ کیلوگرم در هکتار بود. مقایسه میانگین داده ها نشان داد که کلیه صفات مورد بررسی در سال اول برتر از سال دوم بودند که بدلیل شرایط مساعد زراعی و اقلیمی سال اول اجرای پروژه بود. اثر ژنوتیپ نیز بر شاخص برداشت در سطح 5 درصد و بر بقیه صفات بجز درصد روغن در سطح 1 درصد معنی دار بود. ژنوتیپ ‭GKH‬‮‭305‬ با عملکرد دانه ‮‭4585‬ کیلوگرم در هکتار بالاترین و ژنوتیپ ‭Slm‬‮‭046‬ و ‭Ttalaye ‬به ترتیب با عملکرد ‮‭3551‬ و ‮‭3444‬ کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد دانه را داشتند. همچنین اثر متقابل تنش در ژنوتیپ بر کلیه صفات بجز ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و طول خورجین در سطح1درصد معنی دار بود در شرایط آبیاری کامل عملکرد دانه ژنوتیپ های ‭GKH‬‮‭305‬، ‭karaj‬3، ‭karaj‬1، ‭Modena ‬و ‭WPN‬5 به ترتیب با،‮‭5230‬ ،‮‭5170‬ ،‮‭5107 5123‬ و ‮‭5107‬ کیلوگرم بالاترین و در شرایط تنش آخر فصل ژنوتیپ های ‭GKH‬‮‭305‬، ‭Zarfam ‬و ‭WPN‬5 به ترتیب با عملکردهای ،‮‭3571 3941‬ و ‮‭3545‬ کیلوگرم بیشترین عملکرد دانه را در شرایط تنش داشتند و هیبریدهای مناسبتری برای شرایط فوق بودند. کمترین عملکرد در شرایط تنش مربوط ژنوتیپ ‭Talaye ‬با ‮‭3197‬ کیلوگرم دانه در هکتار بود. کلمات کلیدی: تنش، ژنوتیپ، عملکرد دانه، کلزا