استخراج و تجزیه کیفی و کمی اسانس گونه های مختلف آویشن در برخی از استانهای کشور(اصفهان)

‮‭14‬ گونه و تعداد زیادی اکوتیپ آویشن در سرتاسر ایران شناسایی شده است که تنوع بالایی از نظر مورفولوژیکی، شیمیایی و سیتوژنتیکی دارند. این تحقیق به منظور بررسی میزان تنوع صفات زراعی، اسانس و ترکیبات اصلی متشکله اسانس گونه های مختلف آویشن در طی سه سال انجام پذیرفت. به همین منظور‮‭61‬ ژنوتیپ از گونه های مختلف آویشن در بهار سال ‮‭1388‬در مزرعه تحقیقاتی شهید فزوه وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی استان اصفهان به فاصله یک متر به یک متر روی ردیف بطول ‮‭30‬ مترکاشته شدند. سرشاخه گیاهان در زمان ‮‭50‬ درصد گل دهی برداشت شده و وزن ترآنها یادداشت گردید. سپس نمونه هادر دمای ‮‭35‬ تا ‮‭40‬ درجه سانتی گراد خشک شده و وزن خشک آنها اندازه گیری شد. جهت تهیه اسانس، ‮‭100‬ گرم از برگ و سرشاخه گل دار در طی مدت 2 ساعت با استفاده از روش تقطیر با آب و دستگاه کلونجر اسانس گیری شد و میزان اسانس بر حسب وزنی و حجمی یادداشت گردید. اسانسها توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی و و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی آنالیز شده و به کمک شاخصهای بازداری ترکیبات و استانداردهای هر ترکیب، ترکیبات اصلی شناسایی شدند. نتایج ‭T-test‬جفت شده در روی صفات زراعی و اجزای متشکله اسانس نشان داد که اثر سال روی صفات مورد مطالعه معنی دار بود. همچنین بررسی داده ها در طی سه سال بیان کرد که تنوع بسیار قابل ملاحظه ای در بین ژنوتیپهای هرگونه وجود داشت. نتایج نشان داد که میزان درصد اسانس با افزایش سن گیاه افزایش یافت. نتایج آنالیز ترکیبات شیمیایی اسانس بیان کرد که در داخل هر گونه کموتایپهای مختلفی وجود دارد. همچنین در بین ژنوتیپ های مورد بررسی ده کموتایپ شامل لینالول، ژرانیول، آلفا ترپینول، تیمول، کارواکرول، ژرانیل استات، ژرانیول و تیمول، ژرانیول و کارواکرول، آلفا ترپینیول وکارواکرول و کارواکرول و تیمول شناسایی شدند. تجزیه کلاستر روی صفات مورد مطالعه در طی سه سال همچنین نشان داد که ژنوتیپهای مورد بررسی در شش تا هفت گروه شاخص قرار گرفتند که این مسیله حاکی از تنوع بسیار بالا و ژرم پلاسم غنی کشور روی گیاه آویشن یا جنس ‭Thymus ‬می باشد. در طی دو سال، بیشترین ترکیب ژرانیول متعلق به ژنوتیپ های ،1 ،‮‭16‬ ،‮‭43 32‬ و ‮‭67‬ ، بیشترین ترکیب تیمول متعلق به ژنوتیپ های ،8 ،‮‭10‬ ،‮‭25‬ ،‮‭30‬ ،‮‭38‬ ،‮‭40‬ ،‮‭42‬ ،‮‭45‬ ،‮‭49‬ ،‮‭53‬ ،‮‭57‬ ،‮‭59‬ ،‮‭60‬ ،‮‭61‬ ،‮‭63‬ ،‮‭68‬ ،‮‭69‬ ،‮‭73 72‬ و ‮‭74‬ و ژنوتیپ های شماره ،‮‭18 3‬و ‮‭33‬ غنی از کارواکرول بودند. بررسی روابط بین صفات در طی سه سال نشان داد که ارتباط بسیار قوی و بالایی بین عملکرد تر و خشک در هر هکتار با میزان تولید اسانس در هکتار وجود دارد، همچنین بررسی روابط نشان داد که یک رابطه منفی بین ژرانیول وتیمول وجود دارد.