رضا سکوتی اسکوئی
شهریار ییلاقی
شهرام عابدی

طرح حاضر با هدف تعیین رابطه بین تولید و خاک و واسنجی فرمول ارایه شده توسط رضایی ‮‭2003‬ در رویشگاه دره شهدا بعنوان نمونه ای از مراتع نیمه خشک کشور در آذربایجان غربی انجام گرفت. مساحت منطقه برابر ‮‭255‬ هکتار دارای اقلیم نیمه خشک با زمستان های سرد و تابستان خنک می باشد. برای تعیین فاکتورهای شکل زمین با استفاده از نقشه توپوگرافی با مقیاس ‮‭1 : 50000‬ و از تلفیق نقشه چهار جهت اصلی و پنج کلاس شیب در محیط ‭GIS)) ‬استفاده گردید. در هر واحد اراضی نواری به عرض 3 متر و طول حداقل ‮‭50‬ متر طوری در نظر گرفته شد که بیانگر خصوصیات واحد ارضی مربوطه باشد. خصوصیات شیمیایی خاک از نمونه های برداشت شده از عمق ‮‭10-0‬ سانتیمتری خاک سطحی و خصوصیات فیزیکی در کلیه افقها تا روی سنگ بستر و حداکثر تا عمق ‮‭5.1‬ متری با انجام آزمایشات مورد نیاز تعیین شد. برای جمع آوری اطلاعات سطحی خاک از روش‭Landscape Function Analysis (LFA) ‬استفاده شد. تولید کل، تولید گیاهان علفی و خشبی در زمان حداکثر گل دهی و گونه های غالب به روش برداشت مستقیم اندازه گیری شد. موثرترین خصوصیات خاک بر تولیدات گیاهی با استفاده از روش تجزیه آماری ‭PCA ‬و بر اساس برداری که دارای ‭Latent root ‬بالاتری می باشد، تعیین و با تجزیه آماری چند متغیره روابط ریاضی بین تولیدات گیاهی و خصوصیات خاک مشخص شدند. نتایج نشان داد شاخص های حاصل از ترکیب ویژگیهای سطحی خاک ‭(LFA) ‬شامل شش متغیر شاخص چرخه عناصر، شاخص سازمانصیافتگی، شاخص پایداری، درصد نیتروژن، عمق موثر خاک و درصد کربن آلی خاک پیش بینی یهتری از کارکردهای سیستم خاک-گیاه-شکل زمین به دست می دهند. بین شاخص کیفیت خاک و پتانسیل رویشگاه با تولیدات گیاهی به ترتیب با ‮‭65‬ و ‮‭70‬ درصد رابطه معنی داری بدست آمد که نشان می دهد فرمول ارایه شده رضایی ‮‭2003‬ ، می تواند برای تعیین پتانسیل رویشگاه های مناطق نیمه خشک کشور و نیمه استپی سرد کشور مناسب باشد. واژه های کلیدی: پتانسیل رویشگاه، شاخص کیفیت خاک، خصوصیات خاک، آذربایجان غربی