غلامرضا راهی
جمال قدوسی
فرهاد فخری

این تحقیق به منظور شناسایی و معرفی روش های سنتی و نوین حفاظت آب و خاک و ارزیابی اقتصادی و اجتماعی عملیات آبخیزداری در استان بوشهر و همچنین مشخص کردن میزان تمایل و علاقه مندی مردم به مشارکت در احداث، نگهداری و بهره برداری از سازه های حفاظت آب و خاک اجرا شد. بدین منظور، از پرسشنامه هایی که مجموعه ای از سوالات را در این رابطه در بر گرفته بود استفاده گردید. جامعه آماری شامل کشاورز، دامدار و کارشناسان آبخیزداری منطقه بودند و نمونه مورد مطالعه شامل‮‭300‬ پرسش نامه بر اساس روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. جمع آوری اطلاعات به صورت مصاحبه حضوری با خانوارها و مشاهدات میدانی از مکان سازه ها و همچنین نحوه اثر بخشی این سازه ها از نظر فیزیکی در منطقه بوده است.عمده ترین روش های سنتی حفاظت آب و خاک شامل تراس بندی روی دامنه ها، بندسارها، گوراب ها، ایجاد پوشش گیاهی در اطراف مزارع، احداث استخر آب به روش سطوح آبگیر، دیواره های حفاظتی سیل، چاه های نفوذ و سدهای اصلاحی می باشند وسازه های نوین احداث شده، بندهای خشکه چین، گابیون، بند خاکی، سنگی و ملاتی و سدهای بتونی می باشند. نتایج بدست آمده نشان داد که استقبال از روش های جدید آبخیزداری در مناطق مختلف متفاوت بوده و با توجه به تاثیرات آنی و دراز مدت آنها، نظرات بهره برداران و استقبال آنها در مناطق مختلف متفاوت بوده است. با درنظر گرفتن شرایط مشابه، اجرای روش های جدید معمولا هزینه زیادتری نیاز دارند، در صورتی که دوام آنها نیز با توجه به هزینه نگهداری و مرمت آنها متفاوت خواهد بود. از طرف دیگر طرح هایی که مورد استقبال مردم واقع شده و با مشارکت آنها انجام شده، خود از آنها حراست می کنند اما طرح هایی که بدون مشارکت مردم انجام شده معمولا کارایی کمتری داشته است و همچنین احداث پروژه های سنتی به دلیل تغییر بافت اجتماعی و تغییر سطح توقع مردم عملا در مناطق مختلف استان کمرنگ تر از سابق گردیده است. واژه های کلیدی: حفاظت آب و خاک، ارزیابی اقتصادی، ارزیابی اجتماعی، روشصهای سنتی و نوین