تورج ولی نسب
محمدتقی آژیر
احمد هاشمی
رضا دهقانی
علی مبرزی
غلامرضا دریانبرد
محمدتقی کاشی
هوشنگ انصاری
منصور نیک پی
عباس حسینی
رجب خدادادی
محمدجواد شعبانی
غلام مرادی
عباس طالب زاده
محمد درویشی
یداله بیات
عبدالرسول اسماعیلی
یوسف میاحی
عیسی کمالی
سیامک بهزادی
علی سالارپوری
کورس رادخواه
نصیر نیامیمندی
امین ا تقوی مطلق

به منظور پایش ذخایر، محاسبه میزان صید بر واحد سطح ‭(CPUA) ‬و توده زنده کفزیان آبهای خلیج فارس و دریای عمان، ‮‭11‬ گشت تحقیقاتی با استفاده از کشتی تحقیقاتی فردوس ،1 مجهز به تور ترال کف ماهی از غرب آبهای استان خوزستان ('‮‭49 00‬ طول شرقی) تا خلیج گواتر در آبهای استان سیستان و بلوچستان ('‮‭61 25‬ طول شرقی) طی سالهای ‮‭1388‬ تا ‮‭1390‬ بمورد اجرا در آمد. کل منطقه مورد بررسی به ‮‭17‬ منطقه ‭A ‬تا ‭Q ‬تقسیم بندی شد که ‮‭10‬ منطقه آن در خلیج فارس ‭(A ‬تا ‭J) ‬و 7 منطقه در دریای عمان ‭(K ‬تا ‭Q) ‬بوده و در خلیج فارس اعماق ‮‭10‬ تا ‮‭50‬ متر و در دریای عمان اعماق ‮‭10‬ تا ‮‭100‬ متر تحت پوشش قرار گرفت. با توجه به وسعت مناطق، در هر سال حدود ‮‭316‬ ایستگاه نمونه برداری بصورت کاملا تصادفی انتخاب گردید. مقدار زی توده و میانگین صید بر واحد سطح‭(CPUA) ‬ذخایر کفزیان با استفاده از روش مساحت جاروب شده ‭(Swept Area) ‬محاسبه شد. در سال ‮‭1388‬ شکوفایی و ازدیاد جمعیت عروس دریایی در دریای عمان نمونه برداری و محاسبات را با مشکل مواجه ساخت. پس از حذف زیتوده عروس دریایی در محاسبات سال ‮‭1388‬ و براساس نتایج بدست آمده از مقدار توده زنده آبزیان موجود در صید ترال کف، مشخص شد که سهم خلیج فارس از میزان تراکم ماهیان کفزی طی سالهای ،‮‭1389 1388‬ و ‮‭1390‬ به ترتیب 5/،‮‭3/7 1‬ و ‮‭1/7‬ برابر مقدار آن در دریای عمان بوده و در مجموع بین ‮‭60‬ تا حدود ‮‭80‬ درصد از توده زنده آبزیان در کل منطقه مورد بررسی را حوزه آبی خلیج فارس درخود جای داده بود. نمونه برداری های انجام شده از مناطق ‮‭17‬ گانه ‭A ‬تا ‭Q ‬نشان داد که در سالهای ‮‭1388‬ و ‮‭1390‬ منطقه ‭K (‬سیریک تا جاسک) در دریای عمان و در سال ‮‭1389‬ مناطق ‭C ‬و ‭D (‬گناوه تا دیر) در خلیج فارس از بیشترین مقدار زی توده آبزیان تجاری، غیرتجاری و کل برخوردار بودند. مقایسه نتایج میانگین ‭CPUA ‬کفزیان تجاری، غیرتجاری و کل در دو حوزه آبی خلیج فارس و دریای عمان مشخص نمود که در سالهای ‮‭1388‬ و ‮‭1390‬ به ترتیب مناطق ‭L (‬جاسک تا میدانی) و ‭K (‬سیریک تا جاسک) در دریای عمان و در سال ‮‭1389‬ منطقه ‭G (‬بندرمقام تا فارور) در خلیج فارس دارای بیشترین مقدار این شاخص بودند. در مقابل منطقه ‭A (‬غرب استان خوزستان) در خلیج فارس و منطقه ‭P (‬کنارک تا رمین) در دریای عمان دارای کمترین مقدار زی توده و میانگین ‭CPUA ‬کفزیان تجاری، غیرتجاری و کل بودند. در خلیج فارس فراوانی و تراکم آبزیان در حوزه آبی استان هرمزگان بیش از سایر مناطق بود و در دریای عمان نیز فراوانی و تراکم آبزیان در حوزه آبی دریای عمان بیش از استان سیستان و بلوچستان بود. میانگین ‭CPUA ‬کل آبزیان در سالهای ‮‭1388‬ و ‮‭1390‬ در دریای عمان به ترتیب ‮‭3/4‬ و ‮‭1/8‬ برابر خلیج فارس بود و در سال ‮‭1389‬ مقدار این شاخص در خلیج فارس ‮‭1/2‬ برابر دریای عمان محاسبه شد. بررسی میانگین ‭CPUA ‬آبزیان در لایه های عمقی آبهای دریای عمان نشان داد که در سالهای ،‮‭1389 1388‬ و ‮‭1390‬ بیشترین مقدار این شاخص به ترتیب در لایه های عمقی ‮‭50‬،‮‭30 30‬‮‭20‬ و ‮‭20‬‮‭10‬ متر بود. در خلیج فارس طی این سالها با افزایش عمق بر مقدار این شاخص افزوده شده و بیشترین مقدار آن در لایه عمقی ‮‭50‬‮‭30‬ متر و کمترین مقدار طی سالهای ‮‭1388‬ و ‮‭1389‬ در لایه عمقی ‮‭20‬‮‭10‬ متر و در سال ‮‭1390‬ در لایه عمقی ‮‭30‬‮‭20‬ متر مشاهده شد. آبزیان کفزی تجاری طی سالهای ،‮‭1389 1388‬ و ‮‭1390‬ به ترتیب 2/،‮‭57/1 52‬ و ‮‭59/7‬ درصد از زیتوده کل آبزیان آبهای جنوب را دارا بودند و مقدار زیتوده و سهم آنها از زیتوده کل در آبهای خلیج فارس به مراتب بیش از دریای عمان بود. سهم کفزیان غیرتجاری از زیتوده کل آبزیان آبهای جنوب نیز به ترتیب 7/،‮‭36/2 27‬ و ‮‭32/9‬ درصد محاسبه شد. آبزی ان غال ب ترکیب صید ترال کف در هر دو محیط آب ی مورد مطالعه شامل سپ رماهی ان، گرب ه ماهی ان، سنگسرماهی ان، گوازیم دم رشته ای، گیش ماهی ان، یال اسبی سر بزرگ، کوتر ماهیان و حسون معمولی بود. واژه های کلیدی: خلیج فارس، دریای عمان، کفزیان تجاری، کفزیان غیرتجاری، زیتوده، صید در واحد سطح