بررسی و مطالعه مشکلات جوانه زنی و بنیه نمونه های بذر گونه های مختلف جنس مرزه‭Satureja)) ‬در بانک ژن منابع طبیعی

به منظور مطالعه روش های مختلف شکستن خواب و تشدید جوانه زنی با استفاده از تیمارهای سرمادهی، پس رسی، خراش دهی شیمیایی (با استفاده از الکل %‮‭70‬)، خراش دهی مکانیکی (کاغذ سمباده) و آب مقطر (شاهد) ، بذر هشت اکوتیپ از 4 گونه مرزه سهندی ‭Satureja sahendica ‬، مرزه بختیاری ‭S.bachtiarica‬، مرزه خوزستانی‭S.khuzistanica ‬و مرزه خوراکی ‭S.hortensis ‬در آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی با 5 تیمار در دو شرایط آزمایشگاه و گلخانه در سالهای (‮‭1390-1389‬) مورد ارزیابی قرار گرفتند. در آزمایش دوم اثر تنش خشکی با استفاده از پلی اتیلن گلایکول ‭PEG‬‮‭6000‬ در 5 سطح (،‮‭0/3 0‬-، ‮‭0/6‬ -، ‮‭0/9‬-، ‮‭1/2‬- مگاپاسگال) در ژرمیناتور و ظرفیت های مختلف زراعی در 5 سطح (‮‭20‬،‮‭40‬،‮‭60‬،‮‭80‬،‮‭100‬) درگلخانه بر روی جمعیت های 2 گونه مرزه بختیاری و سهندی مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش سوم خواب شکنی بذرهای سه جمعیت از گونه مرزه ‭(S.mutica) ‬با استفاده از تیمارهای سرمادهی، اسید جیبرلیک(‮‭50‬ و ‮‭100‬ میلی گرم درلیتر)، نیترات پتاسیم(‮‭0/2‬ و ‮‭0/4‬ درصد)، خراش دهی شیمیایی (الکل ‮‭70‬ درصد)، خراش دهی مکانیکی (کاغذ سمباده) و آب مقطر (شاهد) اعمال شد. در سه آزمایش فوق، خصوصیات جوانه زنی شامل درصد و سرعت جوانه زنی، درصد سبز شدن، سرعت سبز شدن، طول ریشه چه و ساقه چه، شاخص بنیه، وزن تر، وزن خشک، در دو شرایط آزمایش اندازه گیری شد. نتایج مقایسه میانگین بین 8 اکوتیپ، نشان داد که اکوتیپ مرزه خوزستانی و مرزه خوراکی دارای خصوصیات جوانه زنی و بنیه ای بیشتری نسبت به سایر اکوتیپ ها بودند. در مقایسه بین تیمارها در گلخانه درصد سبز شدن و بنیه مرزه خوزستانی با تیمار خراش دهی (کاغذ سمباده و الکل) نسبت به سایر تیمارها بیشتر بود و مشخص شد که خواب بذر این اکوتیپ به روش شیمیایی و فیزیکی بر طرف می شود. در مقابل شاخص بنیه، وزن تر و خشک گیاهچه اکوتیپ لرستان (ازگونه مرزه خوزستانی) و قزوین (مرزه سهندی) تیمار پس رسی و سرما بیشتر از سایر تیمارها بود و لذا خواب این دو اکوتیپ با تیمار پس رسی و سرما رفع گردید. در آزمایش دوم با افزایش غلظت پتانسیل اسمزی و تنش خشکی میانگین کلیه صفات روند کاهشی نشان داد در حالی که نسبت طول ریشه چه به ساقه چه و نسبت وزن خشک به تر گیاهچه روند افزایشی داشت. نتایج نشان داد که در دو شرایط ژرمیناتور و گلخانه اکثر صفات با تیمار پیش سرما و شاهد دارای بیشترین مقدار بودند. در شرایط ژرمیناتور جمعیت بیجار2 (از گونه مرزه سهندی) و در شرایط گلخانه جمعیت سمیرم2 (از گونه بختیاری) به دلیل دارا بودن خصوصیات جوانه زنی زیاد در واکنش به تنش پتانسیل اسمزی و خشکی به عنوان جمعیت برتر شناخته شدند. در آزمایش سوم در مقایسه میانگین سه جمعیت مرزه ‭S.mutica ‬نتایج نشان داد که جمعیت تالش نسبت به جمعیت های رودسر و هاوار واکنش مناسبتری به کلیه تیمارهای اعمال شده نشان داد. و تیمارهای نیترات پتاسیم و اسید جیبرلیک نسبت به تیمارها خراش دهی فیزیکی(سمباده) و شیمیایی اثرات مطلوب تری بر صفات سه جمعیت مرزه داشتند. کلید واژه‭: S.hortensis S.bachtiarica‬، ‭S.khuzistanica‬، ‭S.sahendicaS.‬، ‭Satureja mutica) ‬خواب بذر، سرما، تنش خشکی، شاخص بنیه