شهرام درداری
جلال میریان دربندی
فریدون امینی
محمدرضا دست افشان
مرتضی رضایی

تعداد 6 راس نریانیک ساله که دارای شناسنامه و ثبت شده بعنوان اسب خزر بودند، طی دو سال در مختصات طول ‮‭51‬ و ؛‮‭44‬ و عرض جغرافیایی ‮‭35‬ و ؛‮‭39‬ نگهداری و مورد ارزیابی قرار گرفتند. وزن کشی هر دو هفته یکبار،. ثبت رفتارهای تولید مثلی به طور روزانه و بیومتری اندام های تناسلی هر دو هفته یکبار انجام گردید. به منظور تعیین میزان تستوسترون خون یکبار در هفته خونگیری به عمل آمد. پس از شروع بروز رفتارهای تولید مثلی، ارزیابی اسپرم به صورت هفتگی انجام شد. در خاتمه نتایج توسط نرم افزار آماری‭SAS ‬مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که بلوغ جنسی حیوان در سن ‮‭30/6 3/2‬ ماهگی و در وزن ‮‭189/8 24/07‬ کیلوگرم ، همچنین میانگین اسپرم تولیدی ‮‭10 6 57‬ * ‮‭0/32‬ سانتیمتر مکعب و میزان تحرک ‮‭24/2 14‬ مشخصگردید‭. PH‬اسپرم ‮‭7/88 0/7‬ ومیزان تستوسترون مترشحه ‮‭0/54 0/2‬ واحد بین المللی بدست آمد. رفتارهای جنسی در سن ‮‭20-24‬ ماهگی ظاهرگردید و با یک تاخیر ‮‭7-13‬ ماهه پس از آن بلوغ اتفاق افتاد. بنابراین مشاهده رفتارهای جنسی حاکی از آمادگی حیوان نر جهت تولید مثل نمی باشد. در این تحقیق سن بلوغ: ‮‭30/6 3/2‬ ماه، وزن در هنگام بلوغ ‮‭189/8 24/07‬ کیلوگرم، تراکم اسپرم در هنگام بلوغ ‮‭57 0/32‬ میلیون/سانتیمتر مکعب، حجم منی ‮‭18/2 6/2‬ سانتیمتر مکعب، حجم ژل ‮‭1/5 1/2‬ سانتیمتر مکعب، تحرک‮‭24/2 14‬ درصد،‭PH ‬برابربا ‮‭7/88 0/7‬ ،بروزرفتارهای تولید مثلی ‮‭20-24‬ ماهگی و تستوسترون ترشحی‮‭0/54 0/20‬ ‭IU ‬تشخیص داده شد.همچنین در بیومتری بیضه چپ و راست طول بیضه به ترتیب ‮‭8/21 1/15‬ و‮‭6/08 3/06‬ سانتیمترو عرض آن ‮‭4/83 0/56‬ و‮‭3/98 2/09‬ سانتیمتر اندازه گیری شد. کلید واژه ها: اسب خزر، نریان، بلوغ، تستوسترون.