محمد روغنی
عبدالمحمد غفوری
محمودرضا طباطبایی
صمد شادفر

یکی از مسایل مهم و اساسی در مدیریت حوزه های آبخیز و مطالعات کنترل سیل درک اثرات متفاوتی است که انجام عملیات اصلاحی از قبیل سدهای کوتاه و تاخیری، احداث گابیون، و سایر اقدامات مکانیکی و بیولوژیکی، روی پاسخ حوضه نسبت به بارش می گذارد. توسعه مناطق شهری، بهره برداری غیر اصولی از اراضی و اجرای هر گونه عملیات در سطح حوضه با ایجاد تغییراتی در ضریب زبری، زمان تمرکز، پوشش گیاهی و در نتیجه تغییر نفوذپذیری خاک، موجب بروز رفتارهای متفاوت حوضه در تولید رواناب و نهایتا دبی اوج سیل حوزه های آبخیز می گردد. گزارش حاضر در واقع واسنجی مدل هیدرولوژیکی ‭HEC-HMS ‬و شبیه سازی سیلاب با دوره بازگشت های مختلف در حوزه آبخیز صفارود مازندران می باشد. نتایج این طرح به عنوان مبنا و مدل حاصل از آن در قالب یک مدل تصمیم گیر به منظور بررسی راه های مناسب کنترل سیلاب از طریق تعیین شاخص مکانی سیلاب در حوضه مورد مطالعه بکار گرفته خواهد شد. بررسی نتایج واسنجی و ارزیابی مدل با استفاده از دو واقعه بارندگی بیانگر صحت انجام کار می باشد. در این ارتباط برای صحت یابی نتایج مدل از شاخص ‭(RME) ‬استفاده شد. درصد خطای حاصل از بکارگیری مدل یاد شده رقمی در حدود ‮‭2/7‬ درصد بوده است که با توجه به مقدار بسیار کم آن، صحت عملیات واسنجی مدل را نشان میصدهد. در مرحله بعد با استفاده از مقادیر بارش با دوره بازگشت های مختلف اقدام به شبیه سازی سیلاب گردید. با استفاده از داده های مشاهداتی ایستگاه هیدرومتری واقع در خروجی حوضه، مقادیر سیلاب با دوره بازگشت های مختلف نیز محاسبه و با نتایج حاصل از مدل هیدرولوژیکی مقایسه گردید. بررسی های انجام شده حاکی از اختلاف موجود بین نتایج دو روش اخیر می باشد. با توجه به عدم ثبت برخی داده های سیلاب به دلیل محدودیت متصدی ایستگاه در پایش حوضه، داده های حاصل از مدل هیدرولوژیکی برای مراحل بعدی پروژه پیشنهاد گردید. واژه های کلیدی: بارش رواناب، واسنجی مدل، شبیه سازی سیلاب، مدل‭HEC-HMS‬، شماره منحنی، حوزه آبخیز صفارود.